Od kilku miesięcy w Polsce obserwujemy wzrost liczby donosów do urzędów skarbowych. Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) przyznaje, że każdego dnia otrzymuje dziesiątki zgłoszeń o domniemanych nadużyciach podatkowych. Co więcej, urzędnicy regularnie podejmują działania na ich podstawie, co może skutkować kontrolami podatkowymi i karami finansowymi. Skąd bierze się ta tendencja i jak wygląda procedura weryfikacji takich zgłoszeń?
Sąsiedzi na straży prawa podatkowego
Coraz więcej obywateli decyduje się zgłaszać do KAS przypadki, które mogą świadczyć o łamaniu przepisów podatkowych. Często motywacją do działania są podejrzenia dotyczące ukrywania dochodów, pracy „na czarno” czy prowadzenia działalności gospodarczej bez rejestracji. W wielu przypadkach zgłoszenia dotyczą osób, które prowadzą najem mieszkań bez zgłaszania tego faktu do urzędu skarbowego, czy osób oferujących różnego rodzaju usługi bez wystawiania rachunków.
Według danych KAS, tylko w pierwszym półroczu 2024 roku liczba zgłoszeń wzrosła o ponad 20% w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego. W szczególności popularne stały się donosy dotyczące sąsiadów, co często prowadzi do eskalacji konfliktów w lokalnych społecznościach.
Anonimowe zgłoszenia coraz łatwiejsze
KAS wprowadziła szereg narzędzi ułatwiających zgłaszanie nieprawidłowości. Najważniejszym z nich jest infolinia, która działa od 8:00 do 20:00, gdzie każdy obywatel może anonimowo przekazać informacje o potencjalnych naruszeniach. Oprócz tego istnieje możliwość wysyłania zgłoszeń online za pomocą specjalnego formularza dostępnego na stronie internetowej KAS.
W 2023 roku urzędnicy zarejestrowali ponad 50 tysięcy takich zgłoszeń, z czego aż 15% dotyczyło kwestii związanych z najmem nieruchomości. W związku z tak dużym zainteresowaniem w 2024 roku system zgłoszeń został usprawniony, umożliwiając przekazywanie szczegółowych informacji wraz z załącznikami, takimi jak zdjęcia czy kopie dokumentów.
Jak wygląda procedura po zgłoszeniu?
Nie każde zgłoszenie prowadzi do natychmiastowej kontroli. Po otrzymaniu informacji od obywatela urzędnicy dokonują wstępnej weryfikacji, analizując m.in. historię podatkową osoby lub podmiotu zgłaszanego. Jeśli zgłoszenie wydaje się wiarygodne, podejmowane są dalsze kroki, takie jak:
- wysłanie zapytania do zgłaszanego podatnika,
- analiza dokumentacji dostępnej w systemach KAS,
- w uzasadnionych przypadkach – wszczęcie kontroli podatkowej.
Według danych KAS, tylko 1 na 5 zgłoszeń prowadzi do działań kontrolnych. Niemniej jednak w 2023 roku dzięki takim zgłoszeniom odzyskano ponad 1,2 miliarda złotych niezapłaconych podatków.
Kary za unikanie podatków
Osoby przyłapane na unikanie podatków muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami finansowymi. Oprócz konieczności uregulowania zaległości podatkowych wraz z odsetkami, mogą być nałożone dodatkowe kary pieniężne. W przypadku najcięższych naruszeń, takich jak fałszowanie dokumentów, grozi nawet kara pozbawienia wolności do 5 lat.
Przykładowo, w 2023 roku urzędnicy skarbowi przeprowadzili kontrolę u przedsiębiorcy z Warszawy, który przez trzy lata wynajmował mieszkania, nie zgłaszając tego do opodatkowania. Po kontroli nałożono na niego karę w wysokości 200 tysięcy złotych za ukrycie dochodów.
Społeczne skutki fali donosów
Choć rosnąca liczba zgłoszeń do KAS przyczynia się do poprawy ściągalności podatków, wielu ekspertów zwraca uwagę na negatywne skutki społeczne tego zjawiska. Donosy często wynikają z konfliktów sąsiedzkich lub osobistych nieporozumień, a ich konsekwencje mogą być długotrwałe. Część osób zgłaszanych niesłusznie doświadcza stresu i nieprzyjemności związanych z kontrolami, które mogą okazać się bezpodstawne.
Z drugiej strony, zwolennicy takich działań podkreślają, że to właśnie obywatelska odpowiedzialność pozwala na eliminację szarej strefy, która w Polsce wciąż generuje straty na poziomie kilkunastu miliardów złotych rocznie.
W związku z rosnącą liczbą zgłoszeń KAS planuje dalsze usprawnienia w systemie kontroli oraz zwiększenie liczby urzędników zajmujących się weryfikacją donosów. W 2024 roku uruchomiono również kampanię edukacyjną, mającą na celu uświadomienie obywatelom, jak ważne jest płacenie podatków i jakie mogą być konsekwencje ich unikania.
