Koncepcja finansowego uhonorowania par małżeńskich z długoletnim stażem powraca w polskim parlamencie już od kilku lat. Propozycja świadczenia jubileuszowego, popularnie nazywana „500 plus dla małżeństw”, przeszła znaczące zmiany – od comiesięcznych wypłat po jednorazowe nagrody za okrągłe rocznice ślubu. W 2025 roku trwają intensywne prace legislacyjne nad najnowszą wersją tego dodatku, który może objąć tysiące polskich par.
Ewolucja propozycji – od miesięcznych świadczeń do jednorazowych nagród
Pierwsza koncepcja „500 plus dla małżeństw” zakładała wypłacanie comiesięcznego świadczenia w wysokości 500 zł dla par z 50-letnim stażem małżeńskim. System ten miał działać progresywnie – kwota miała wzrastać o 50 zł co każde kolejne 5 lat wspólnego pożycia. Oznaczałoby to 550 zł miesięcznie za 55 lat małżeństwa, a 600 zł za 60 lat wspólnego życia.
Mechanizm ten miał przypominać emeryturę honorową wypłacaną 100-latkom, z tą różnicą, że kryterium byłaby trwałość związku małżeńskiego, a nie wiek beneficjenta. Propozycja trafiła do Kancelarii Prezydenta RP już w 2019 roku i od tego czasu cyklicznie powraca w różnych wersjach.
Analiza kosztów – niemal pół miliarda złotych rocznie
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przeprowadziło w 2022 roku szczegółową symulację kosztów pierwotnej propozycji. Analiza oparta na danych z Urzędów Stanu Cywilnego wykazała, że w Polsce funkcjonuje 467,8 tysięcy związków małżeńskich z stażem od 40 do 65 lat.
Jednorazowe uhonorowanie wszystkich tych par kosztowałoby budżet państwa 467,8 miliona złotych, co stanowi niemal 0,5 miliarda złotych. W przypadku comiesięcznych wypłat koszty byłyby wielokrotnie wyższe, co stanowiło jeden z głównych argumentów przeciwko pierwotnej koncepcji.
Resort rodziny zaopiniował propozycję negatywnie, wskazując na istnienie innych, niepieniężnych form celebrowania długowieczności małżeństwa oraz znaczące obciążenie budżetu państwa.
Aktualna propozycja – jednorazowe świadczenia jubileuszowe
W styczniu 2023 roku do Senatu RP wpłynęła petycja nr P10-11/23, złożona przez emerytowanego radcę prawnego Eugeniusza Szymalę. Nowa propozycja znacząco różni się od pierwotnej koncepcji – zamiast comiesięcznych wypłat zakłada wprowadzenie jednorazowego świadczenia pieniężnego dla par obchodzących okrągłe rocznice ślubu.
W 2025 roku trwają aktywne działania legislacyjne związane z tą petycją, co wskazuje na poważne traktowanie propozycji przez organy ustawodawcze. Szczegółowe założenia nowej wersji świadczenia jubileuszowego nie zostały jeszcze oficjalnie opublikowane, ale sam fakt prowadzenia prac legislacyjnych świadczy o realnych szansach na wprowadzenie tej formy wsparcia.
Istniejące formy uhonorowania – Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie
Obecnie w Polsce funkcjonuje już niepieniężna forma uczczenia długowieczności związków małżeńskich – Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie. To ustanowione w 1960 roku odznaczenie nadawane przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej parom, które przeżyły ze sobą 50 lat.
Procedura ubiegania się o medal
Proces otrzymania medalu jest stosunkowo prosty:
- Wniosek składa się w Urzędzie Stanu Cywilnego właściwym dla miejsca zamieszkania jubilatów
- Zgłoszenie może dokonać sama para lub za ich zgodą członkowie rodziny
- Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu zawarcia związku małżeńskiego oraz kserokopie dowodów osobistych obojga małżonków
Istotnym warunkiem jest brak karalności – fakt ten jest weryfikowany w Krajowym Rejestrze Karnym. Po pozytywnej weryfikacji gmina przekazuje zgłoszenie do Kancelarii Prezydenta RP, gdzie rozpatruje je powołana kapituła.
Przyznane medale trafiają do wojewodów, którzy przekazują je lokalnym Urzędom Stanu Cywilnego. Włodarze gmin często organizują uroczyste wręczenia odznaczeń, choć nie jest to obligatoryjne – stanowi raczej wyraz szacunku dla mieszkańców i promocję lokalnej społeczności.
Kontekst demograficzny i społeczny
Propozycja dodatku za staż małżeński wpisuje się w szerszy kontekst polityki prorodzinnej prowadzonej przez polskie rządy. W czasach rosnącego deficytu budżetowego i zwiększających się wydatków na służbę zdrowia oraz ZUS, pojawienie się nowych świadczeń budzi jednak kontrowersje.
Około jedna czwarta małżeństw w Polsce się rozpada – ten fakt podkreśla wagę inicjatyw mających na celu wzmacnianie trwałości związków. Z drugiej strony krytycy wskazują na konieczność racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi i priorytetowe traktowanie innych obszarów polityki społecznej.
Perspektywy wdrożenia i potencjalne wyzwania
Trwające w 2025 roku prace legislacyjne nad petycją senacką dają nadzieję na konkretne rozstrzygnięcia w sprawie świadczenia jubileuszowego. Przejście z koncepcji comiesięcznych wypłat na jednorazowe nagrody znacząco zmniejsza obciążenie budżetowe, co zwiększa szanse na akceptację propozycji.
Wdrożenie systemu jednorazowych świadczeń jubileuszowych wymagałoby jednak stworzenia odpowiednich procedur aplikacyjnych oraz systemu weryfikacji uprawnień. Doświadczenia z istniejącym systemem przyznawania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie mogą stanowić podstawę dla nowych rozwiązań.
Znaczenie społeczne i symboliczne
Wprowadzenie świadczenia jubileuszowego miałoby nie tylko wymiar finansowy, ale również symboliczny. Uhonorowanie par, które przetrwały próbę czasu i utrzymały swoje związki przez dekady, stanowiłoby pozytywny sygnał społeczny w czasach rosnącej liczby rozwodów.
Połączenie istniejącego systemu odznaczeń z nowymi świadczeniami pieniężnymi mogłoby stworzyć kompleksowy model uznania dla długoletnich małżeństw, łączący aspekt honorowy z praktycznym wsparciem finansowym.
Dodatek za staż małżeński przeszedł znaczącą ewolucję – od ambitnej, ale kosztownej propozycji comiesięcznych świadczeń po bardziej realistyczną koncepcję jednorazowych nagród jubileuszowych. Trwające w 2025 roku prace legislacyjne nad petycją senacką wskazują na realne szanse wprowadzenia tej formy wsparcia.
Sukces inicjatywy będzie zależał od znalezienia równowagi między społecznym uznaniem dla trwałych związków a racjonalnym gospodarowaniem środkami publicznymi. Doświadczenia z funkcjonującym już systemem Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie mogą okazać się kluczowe dla skutecznego wdrożenia nowych rozwiązań.
