Zakłady chemiczne w Brzegu Dolnym, należące do koncernu PCC Rokita, stanęły w ogniu. Płonęły zbiorniki z łatwopalnymi chemikaliami, a nad miastem unosiły się kłęby trującego dymu. Choć pożar ugaszono, pojawiają się pytania: czy mieszkańcy Dolnego Śląska byli wystawieni na toksyczne zagrożenie, o którym nikt wcześniej nie mówił głośno?
Dziesiątki zastępów, toksyczne chmury i poparzeni strażacy
Do ogromnego pożaru doszło 19 kwietnia 2025 roku w jednym z największych kompleksów chemicznych w Polsce – PCC Rokita SA w Brzegu Dolnym. Ogień objął plastikowe zbiorniki o pojemności 1000 litrów wypełnione łatwopalnym półproduktem organicznym, co doprowadziło do gwałtownego rozprzestrzenienia się ognia i uwolnienia niebezpiecznych substancji do atmosfery.
Na miejscu natychmiast pojawiło się ponad 30 jednostek straży pożarnej, w tym specjalistyczna grupa chemiczno-ekologiczna z Wrocławia. Mimo skali zagrożenia spaliło się 50 zbiorników, ale kolejne 50 udało się ocalić. Dwóch strażaków zostało rannych – doznali lekkich poparzeń i trafili pod opiekę medyczną. Na miejsce zadysponowano również śmigłowiec Lotniczego Pogotowia Ratunkowego.
St. kpt. Daniel Lisiecki z PSP Wołów potwierdził, że aktualnie trwają szczegółowe pomiary skażenia gleby, powietrza i wód gruntowych. Już wstępne dane wskazują na znaczny wzrost poziomu toksyn w powietrzu, co budzi poważne obawy o zdrowie mieszkańców.
PCC Rokita pod lupą. Co naprawdę znajduje się za płotem?
Zakłady PCC Rokita to nie anonimowa fabryka – to jeden z największych producentów chemikaliów w Europie Środkowej, zatrudniający ponad 1300 pracowników. Spółka należy do niemieckiego koncernu PCC SE z Duisburga, a jej historia sięga ponad 75 lat. Roczne przychody grupy przekraczają 1,5 miliarda euro, a większość produkcji trafia na rynki zagraniczne.
W Brzegu Dolnym produkuje się m.in.:
- chloroalkalia – związki o wysokiej reaktywności, wykorzystywane w produkcji PVC, detergentów i wybielaczy,
- polioli i polialkilenoglikoli – używane w izolacjach, kosmetykach i przemyśle tekstylnym,
- fosforany i ich pochodne – kluczowe w produkcji środków ochrony roślin i ognioodpornych materiałów.
Sama lokalizacja zakładu – w bezpośrednim sąsiedztwie terenów mieszkalnych – od lat wzbudza kontrowersje. Mieszkańcy Brzegu Dolnego wielokrotnie skarżyli się na uciążliwe zapachy, hałas i emisje, jednak do tej pory zakład działał bez poważniejszych konsekwencji środowiskowych. Aż do teraz.
Według danych z Inspekcji Ochrony Środowiska, tylko w ciągu ostatnich 5 lat zakład był kontrolowany ponad 30 razy, z czego w 11 przypadkach wykazano nieprawidłowości związane z gospodarką odpadami i emisją związków organicznych do atmosfery.
Eksperci z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu ostrzegają, że spalanie związków chemicznych w wysokiej temperaturze może prowadzić do emisji dioksyn, furanów oraz formaldehydu – substancji skrajnie niebezpiecznych dla zdrowia. Krótkotrwała ekspozycja na takie związki może powodować bóle głowy, podrażnienia oczu, duszności, a długoterminowo – zwiększone ryzyko nowotworów.
Co dalej z Brzegiem Dolnym? Mieszkańcy żądają niezależnego śledztwa
Już kilka godzin po ugaszeniu pożaru, w mediach społecznościowych pojawiły się nagrania mieszkańców, którzy skarżą się na dziwny zapach, pieczenie w gardle i łzawienie oczu. Pojawiły się apele o ewakuację mieszkańców z najbliższego sąsiedztwa zakładów oraz żądania przeprowadzenia niezależnego audytu środowiskowego.
Władze lokalne zapowiedziały utworzenie specjalnego zespołu kryzysowego, jednak wielu mieszkańców uważa, że to zbyt mało, zbyt późno.
Eksperci z Polskiego Alarmu Smogowego zwracają uwagę, że takie zdarzenia nie powinny mieć miejsca w XXI wieku w zakładach o wysokim ryzyku przemysłowym. W podobnych przypadkach w krajach Europy Zachodniej – np. w Niemczech czy Holandii – obowiązują znacznie bardziej rygorystyczne procedury bezpieczeństwa, w tym automatyczne systemy neutralizacji oparów chemicznych i obowiązek bieżącej publikacji wyników pomiarów skażeń.
Zaskakuje fakt, że PCC Rokita nie wydała dotąd oficjalnego komunikatu dla mieszkańców Brzegu Dolnego – jedynie lakoniczne oświadczenie o „braku zagrożenia dla zdrowia”. Tymczasem badania prowadzone przez niezależnych specjalistów mogą dać zupełnie inny obraz sytuacji.
Czy Polska ma kontrolę nad przemysłem chemicznym?
W Polsce działa ponad 100 zakładów zaklasyfikowanych jako „zakłady o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej” – wynika z danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Niestety, jak pokazuje przypadek PCC Rokita, nawet w największych z nich systemy prewencji i reagowania mogą zawodzić, a mieszkańcy często są pozostawiani bez informacji.
Niepokojące są również dane z raportu Najwyższej Izby Kontroli z 2023 roku, który wykazał, że aż 37% zakładów chemicznych w Polsce nie wdrożyło pełnych procedur związanych z przeciwdziałaniem awariom chemicznym.
Eksperci postulują:
- natychmiastowe zaostrzenie norm bezpieczeństwa dla zakładów przemysłowych,
- obowiązek bieżącego monitoringu emisji i publicznego udostępniania danych,
- zwiększenie kar za ukrywanie lub zaniżanie skali awarii środowiskowych.
Jeśli Polska nie zmieni swojego podejścia do nadzoru nad przemysłem chemicznym, podobne katastrofy będą powtarzać się regularnie – ostrzegają naukowcy z Politechniki Wrocławskiej.
Pożar w Brzegu Dolnym może być punktem zwrotnym. Albo obudzimy się teraz, albo za kilka lat obudzimy się w kraju, w którym czyste powietrze będzie luksusem, a zdrowie – wspomnieniem.
