Dziś z cyklu naszej edukacji prawnej zagłębimy się w temacie obowiązku alimentacyjnego, jaki wynika z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W aktualnym stanie prawnym obowiązek alimentacyjny rodziców nie wygasa wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości. Zgodnie z art. 133 § 1 KRO rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Przesłanką obowiązku alimentacyjnego jest zatem nie wiek dziecka, lecz jego niezdolność do samodzielnego utrzymania. Oznacza to, że obowiązek ten może trwać nawet do końca życia dziecka, niezależnie od jego wieku, jeżeli stan jego niezdolności do samodzielnego utrzymania ma charakter trwały, wynikający np. z choroby lub niepełnosprawności.
Przesłanka niezdolności do samodzielnego utrzymania ma charakter dość ogólny, w związku z czym jej treść jest precyzowana przez orzecznictwo sądowe, odnoszące ją do konkretnych przypadków. Wynikające z tego orzecznictwa wnioski będą przedmiotem analizy w niniejszym opracowaniu.
Co kryje się za pojęciem alimenty?
Pojęcie „alimenty” pochodzi od łacińskiego słowa alimentum oznaczającego pożywienie, żywność, pokarm, środki do życia (łącznie z mieszkaniem i utrzymaniem). Początkowo odnosiło się ono do utrzymywania kogoś przez żywienie, z czasem jednak pojęciu temu nadano szersze znaczenie dotyczące dostarczania różnych środków utrzymania, a w odniesieniu do małoletnich dzieci także wychowania. Inaczej ujmując, alimenty to świadczenia, które stanowią realizację obowiązku alimentacyjnego.
Treścią obowiązku alimentacyjnego jest dostarczanie przez zobowiązanego środków utrzymania – to jest środków niezbędnych do zaspokojenia jego potrzeb – uprawnionemu, czyli osobie, która nie jest w stanie zaspokoić tych swoich usprawiedliwionych potrzeb własnymi siłami. Za potrzeby takie należy uznać między innymi wyżywienie, utrzymanie, mieszkanie, leczenie, zakup odzieży oraz środków higieny osobistej.
Oprócz celów finansowych alimentacja ma również znaczenie etyczne. Nawiązał do tego Sąd Najwyższy w uchwale z 24 lutego 2011 roku, III CZP 134/10, stwierdzając, iż: „obowiązek alimentacyjny obok realizacji celu ekonomicznego, jakim jest zapewnienie uprawnionemu niezbędnych środków materialnych pozwalających zaspokoić jego potrzeby, służy kształtowaniu właściwych, z punktu widzenia powszechnie akceptowanych w społeczeństwie wzorców, zasad postępowania w rodzinie, wpływa na umocnienie łączących rodzinę więzi i kształtuje wzajemne relacje między jej członkami”.
Podkreślenia wymaga, że przepisy o obowiązku alimentacyjnym mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a więc obowiązek ten powstaje z mocy prawa i jest niezależny od woli stron. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny orzeczenie sądu zobowiązujące do świadczenia alimentacyjnego nie kreuje obowiązku, a jedynie je konkretyzuje. Co oznacza, że wskazuje już istniejący obowiązek, określając przy tym zakres świadczeń i sposób jego wykonania.
Podstawa prawna przyznania świadczenia
Podstawę prawną zasądzania alimentów od rodziców na rzecz dziecka stanowi art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej KRO). Przepis ten stanowi, że:
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Ważne!
Obowiązek alimentacyjny obciąża rodziców dziecka niezależnie od tego, czy rodzicom tym przysługuje władza rodzicielska. Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej NIE zwalnia go z obowiązku przekazywania dziecku alimentów.
Ustalanie, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, oznacza ocenę jego możliwości zarobkowych oraz majątkowych i ocenę, czy ich wykorzystanie pozwala na osiągnięcie dochodu wystarczającego na zaspokojenie jego potrzeb życiowych (np. w zakresie wyżywienia, odzieży, edukacji i rozrywki).
Poziom usprawiedliwionych potrzeb dziecka zależy od wieku małoletniego, jego stanu zdrowia i zainteresowań. Wynika z tego, że wysokość zasądzonych alimentów ma charakter indywidualny. Z perspektywy małoletniego dziecka usprawiedliwione są wszystkie potrzeby, których zaspokojenie pozwoli dziecku osiągnąć poziom równej stopy życiowej z rodzicami, co oznacza, że rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w których sami żyją.
Wysokość alimentów na rzecz dziecka powinna być ustalona w stosunku do obecnych potrzeb dziecka, nie mogą być uwzględnione potrzeby przewidywane dopiero w przyszłości. W razie późniejszego wzrostu potrzeb dziecka, alimenty mogą zostać podwyższone (zob. art. 138 KRO).
Zdolność samodzielnego utrzymania się z reguły oznacza podjęcie przez dziecko odpowiedniej dla niego pracy zarobkowej i uzyskiwanie z niej dochodów.
Nie można też wykluczyć sytuacji, w której dziecko uzyska zdolność samodzielnego utrzymania się na skutek nabycia majątku, np. w drodze dziedziczenia. Jeżeli środki pochodzące z tego majątku pozwalają na zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb dziecka, to brak uzasadnienia dla kontynuowania obowiązku alimentacyjnego rodziców. Inaczej mówiąc, jeżeli dziecko uzyskuje własne dochody ze swojego majątku i wystarczają one na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, rodzice są zwolnieni z obowiązku świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka.
UWAGA!!! Obowiązek alimentacyjny względem dziecka NIE ustaje automatycznie z chwilą osiągnięcia przez niego pełnoletności.
WYSOKOŚĆ ALIMENTÓW
Wysokość alimentów jest ustalana indywidualnie dla każdego dziecka i jest uzależniona od sytuacji finansowej rodziców. Oceniając możliwości spełnienia obowiązku alimentacyjnego, bierze się pod uwagę nie tylko wysokość otrzymywanych dochodów, ale i możliwości ich uzyskania. Podczas ustalania wysokości świadczeń, uwzględnia się również poziom życia rodziców – płacący alimenty powinien, zgodnie z tą zasadą, przekazywać na dziecko środki pozwalające zapewnić mu podobny status materialny.
Gdy już alimenty zostaną zasądzone, należy pamiętać, że ich wysokość nie jest ustalana raz na zawsze. Dorastające dziecko ma zazwyczaj większe potrzeby. Pojawiają się wydatki związane z edukacją. Wraz ze wzrostem potrzeb dziecka, powinna zmieniać się wysokość alimentów. O ich zmianę może wystąpić rodzic wychowujący dziecko, a także samo dziecko, gdy osiągnie pełnoletność. Ale nie jest to jedyna opcja zmiany wysokości świadczeń alimentacyjnych. W przypadku znaczącego pogorszenia się poziomu życia płacącego alimenty istnieje możliwość złożenia wniosku o obniżenie ich wysokości.
Warto w tym miejscu dodać, ze zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 135 kro wysokość alimentów uzależniona jest od możliwości zarobkowych rodziców. Oceniając możliwość spełnienia obowiązku alimentacyjnego, bierze się pod uwagę nie tylko wysokość otrzymywanych dochodów, ale też czy ich uzyskanie leży realnie w zasięgu rodziców. Jeśli pozwany uchyla się od podjęcia pracy, by nie płacić alimentów, nie może powoływać się z tego powodu na brak możliwości płacenia alimentów. Gdy rodzic nie może spełnić obowiązku alimentacyjnego, przechodzi on na rodziców, bądź rodzeństwo niewypłacalnego rodzica.
UWAGA!!!
Na zakres świadczeń alimentacyjnych NIE wpływa m.in. świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tzw. 500 plus). Oznacza to, że sąd nie bierze pod uwagę tego, który z rodziców otrzymuje to świadczenie.
JAK ROZPOCZĄĆ PROCEDURĘ O PRZYZNANIE ALIMENTÓW
W przypadku gdy zobowiązany rodzic nie chce dobrowolnie łożyć na dziecko i wszystkie próby polubownego rozwiązania sporu nie przynoszą żadnych rezultatów wówczas, należy rozważyć możliwość wystąpienia na drogę sądową. Aby wszcząć postępowanie o alimenty przed sądem, należy napisać i złożyć pozew do sądu. Powództwo tego typu jest zwolnione z opłaty sądowej.
Pismo o alimenty na dziecko może mieć różny tytuł: wniosek o alimenty na dziecko, pozew o alimenty na dziecko, pozew o alimenty, wniosek o alimenty, wniosek o alimenty na dziecko małżeńskie, wniosek o alimenty na dziecko pozamałżeńskie, pismo o alimenty na dziecko, podanie o alimenty na dziecko itd.
Nie ma gotowego wzoru pozwu o alimenty na dziecko. Nie istnieje coś takiego jak uniwersalny wzór pozwu. Nigdy nie zalecamy, aby korzystać z tak ważnych sprawach z gotowców pozyskanych z internetu, które nie są uaktualniane pod względem zmieniającego się prawa. Wniosek o alimenty musi zawsze być przygotowany indywidualnie i dopasowany do potrzeb danej sprawy z uwzględnieniem: koszty utrzymania i wychowania każdego dziecka są inne oraz możliwości majątkowe i zarobkowe każdego z rodziców są inne. Dlatego wskazane jest zasięgnięcie zawsze porady prawnej w celu skonstruowania poprawnego pozwu.
Jeśli potrzebuje Państwo fachowej pomocy prawnej, zapraszamy do kontaktu z nasza Kancelarią pod nr tel. 579-636-527 lub pisząc wiadomość na adres: kontakt@legaartis.pl
