Piąta fala wirusa celebryty dobiega końca. Niestety wraz z nią nie kończy się w zakładach pracy psychoza COVIDOWA. Obecnie wielu medyków i pracowników zawodów okołomedycznych zmaga się z wprowadzonym bez uprawnienia przymusem szczepień a pozostała część pracowników z „obowiązkiem” maczekowania twarzy, jaki pracodawcy wprowadzają na podstawie własnych regulaminów wydanych na podstawie art. 46b ust 13 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych oraz wydanego w tym zakresie blankietowego rozporządzenia RM z dnia 06 maja 2021 roku.
Czy działanie pracodawcy, jakie niejednokrotnie przymusza pracownika do zasłaniania ust i nosa pod groźbą nałożenia kary porządkowej wynikającej z art. 108 kp jest zgodne z prawem?
Co prawa w dniu 28 listopada 2020 roku nastąpiła nowelizacja Ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych z dnia 05 grudnia 2008 roku i ustawodawca w art. 46b ust. 13 wprowadził zapis o „obowiązku” zasłaniania ust i nosa w czasie stanu epidemii jednak realizację tego nakazu scedował do rozporządzenia co powoduje, że zapis ten staje się sprzeczny z art. 31 ust 3 Konstytucji RP, który umówi, ze ograniczenie wolności obywateli może być ustanowione wyłącznie za pomocą ustawy, a nie katu pod ustawowego.
Ponadto jak wynika z art. 46 i 46a Ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi RM posiada jedynie uprawnienie do wprowadzenia ograniczeń o jakich mowa w art. 46b ww. ustawy na określonym obszarze (strefie) a nie na trenie całej RP jako obowiązek powszechny.
Już na tej podstawie stwierdzić należy, że wprowadzone obostrzenia przez Radę Ministrów nastąpi bez delegacji ustawowej naruszając tym samym art. 92 Konstytucji.
Zgodnie z art. 233 ust. 3 Konstytucji RP, ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
Rada Ministrów zrezygnowała z formalnego i przewidzianego w art. 232 Konstytucji RP wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Uznała, że przyznane jej zwykłe środki konstytucyjne w rozumieniu art. 228 ust. 1 Konstytucji są wystarczające, aby opanować istniejący stan epidemii.
Aby poczynania władzy w zakresie obostrzeń (nie dotyczy tylko masek, ale każdego obostrzenia, jakie wynika obecnie z rozporządzenia z dnia 06 maja 2021 roku z późn. zm.) stały się legalne, musiałaby ona w myśl art. 2 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 1897) na trenie RP ogłosić stan klęski żywiołowej, ponieważ tylko w takim stanie mogą być wprowadzone powszechne obostrzenia w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych oraz w celu ich usunięcia. Przez katastrofę naturalną rozumie się zdarzenie związane z działaniami sił natury m.in. masowe występowanie chorób zakaźnych ludzi (art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o stanie klęski żywiołowej). Zakres dopuszczalny ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej został natomiast szczegółowo wymieniony w art. 21 ust. 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej.
Zgodnie z art. 20 ustawy o stanie klęski żywiołowej zawartym w Rozdziale 3 „Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela” ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej stosuje się do osób fizycznych zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, oraz odpowiednio do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, z zastrzeżeniem art. 24 i art. 25.
W myśl art. 21 ust. 1 pkt 5 ustawy o stanie klęski żywiołowej ograniczenia, o których mowa w art. 20, może polegać na: obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych.
Z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP wynika, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Oznacza to w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, że ustawa musi samodzielnie określać podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności (por. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 r., sygn. akt P 11/98; z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt K 34/99; z dnia 20 lutego 2001 r., sygn. akt P 2/00; z dnia 10 kwietnia 2001 r., sygn. akt U 7/00; z dnia 3 kwietnia 2001 r., sygn. akt K 32/99; z dnia 11 grudnia 2001 r., sygn. akt SK 16/00; z dnia 19 lutego 2002 r., sygn. akt U 3/01; z dnia 8 lipca 2003 r., sygn. akt P 10/02; z dnia 16 marca 2004 r., sygn. akt K 22/03; z dnia 29 listopada 2007 r., sygn. akt SK 43/06; z dnia 5 grudnia 2007 r., sygn. akt K 36/06; z dnia 5 lutego 2008 r., sygn. akt K 34/06; z dnia 19 czerwca 2008 r., sygn. akt P 23/07; z dnia 19 maja 2009 r., sygn. akt K 47/07; z dnia 7 marca 2012 r., sygn. akt K 3/10).
Istotne jest to, że w rozporządzeniu powinny być zamieszczane jedynie przepisy o charakterze technicznym a nie stanowiącym prawo i nakładającym obowiązki i podstawy do karania, niemające zasadniczego znaczenia z punktu widzenia praw lub wolności jednostki.
Przy ograniczaniu konstytucyjnych praw i wolności na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji RP kompletność i szczegółowość regulacji ustawowej musi być znacznie zwiększona. Dlatego należy podkreślić, że przepisy stanowione na poziomie rozporządzenia, oprócz tego, że nie mogą regulować podstawowych konstytucyjnych wolności i praw, muszą także spełniać warunki określone w art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Rozporządzenie musi w związku z tym zostać wydane przez organ wskazany w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Z powyższymi reguł jednak zrezygnowano wprowadzając przepisy związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem epidemii wywołanej wirusem SARS -CoV-2. Całość ograniczeń wolności i praw została przeniesiona z ustawy do rozporządzenia. Byłoby to jedynie dopuszczalne w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej.
Z perspektywy art. 92 ust. 1 Konstytucji RP zasadnicze znaczenie ma to, że zawierające upoważnienie ustawowe dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia przepisy art. 46b pkt 2-13 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawierają jakichkolwiek wytycznych. Z art. 92 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji RP wynika, że upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Przez „wytyczne” należy rozumieć merytoryczne wskazówki dotyczące treści norm prawnych, które mają znaleźć się w rozporządzeniu. Jeśli natomiast ustawodawca decyduje się, tak jak w tym przypadku, na przekazanie do uregulowania w rozporządzeniu szeregu zagadnień, to równocześnie powinien określić odrębnie wytyczne dla każdego z tych zagadnień (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 października 1999 r., sygn. akt K 12/99 i z dnia 3 kwietnia 2012 r., sygn. akt K 12/11).
Podnieść w tym miejscu należy, że ustanowienie generalnego nakazu noszenia maseczek obowiązującego w całym kraju, a nie na określonych obszarach stanowi ewidentne przekroczenie delegacji ustawowej. Zgodnie z przepisem art. 46b ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 46a, można ustanowić nakaz zakrywania ust i nosa w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, wraz ze sposobem realizacji tego nakazu.
W obecnym stanie wprowadzono powszechny obowiązek zasłaniania ust i nosa na całym obszarze RP co powoduje, że jest to niezgodne z powyżej przywołanymi przepisami.
Reasumując, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 06 maja 2021 r., wydane na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-13 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego. Ustawodawca w treści wskazanych wyżej upoważnień ustawowych nie zawarł wskazówek dotyczących materii przekazanej do uregulowania w kwestionowanym rozporządzeniu.
Rada Ministrów na podstawie tak sformułowanej treści upoważnienia ustawowego mogła kształtować w rozporządzeniu w dowolny sposób, bez merytorycznych wskazówek zawartych w ustawie, sferę podstawowych praw lub wolności jednostki, określając poszczególne ograniczenia, nakazy i zakazy.
W konsekwencji podejmowana w tym zakresie samoistna działalność prawotwórcza doprowadziła do objęcia regulacjami rozporządzenia materii ustawowej i naruszenia szeregu podstawowych wolności i praw jednostki,
Takie stanowisko zostało zajęte między innymi przez SR w Mińsku Mazowieckim w wydanych Postanowieniach z dnia 2 kwietnia 2021 rok sygn. akt II W 155/21 oraz z dnia 15 marca 2021 r. II W 119/21, z dnia 12 kwietnia 2021 r. II W 223/21 oraz SR dla Łodzi-Widzewa z dnia 3 marca 2021 r. sygn. akt IV W 16/21 i analogiczne: z 2 marca 2021 r. IV W 71/21, 17 lutego 2021 r. IV K 72/21, 1 marca 2021 r. IV W 113/21.
Sad Rejonowy we Włocławku posunął się jeszcze dalej w sprawie maseczkowej i wydał Postanowienie w dniu 11 czerwca 2021 roku o umorzeniu postępowania sygn. akt II W 363/21, w jakim podkreślone zostało, iż jedynie w stanie klęski żywiołowej mogą nastąpić bardziej drastyczne ograniczenia wolności, zgodnie z art. 232 w zw. z art. 233 ust 3 Konstytucji jedynie wprowadzenie stanu nadzwyczajnego w postaci stanu klęski żywiołowej pozwoliłby nałożyć na wszystkich obowiązek profilaktyki. Sąd ponadto w uzasadnieniu postanowienie stwierdza, iż stan epidemii jest stanem „zwykłym” co, uniemożliwia zawieszenie obowiązujących aktów prawa. Tym samym Sąd uznał, że powszechny obowiązek zasłaniania ust i nosa wprowadzony na podstawie blankietowego rozporządzenia uznać należy za bezprawny.
Powyższe argumenty SR we Włocławku potwierdził SR w Zakopanem w postanowieniu z dnia 07 października 2021 roku w sprawie pod sygn. akt II K 466/21.
Z kolei Sąd Najwyższy rozpoznając skargi kasacyjne RPO w związku z nieprzestrzeganiem przez obywateli restrykcji pochodzących z rozporządzeń covidowych wydał wyroki w pod Sygn. akt II KK 64/21, Sygn. akt II KK 74/21, Sygn. akt II KK 97/21, w których stwierdził, iż wprowadzone nakazy i zakazy przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzeń są sprzeczne z prawem powszechnie obowiązującym.
Mamy nadzieję, że prawny aspekt obowiązku maseczkowego został już wyjaśniony. Wynika z niego wprost, że przepisy, z jakich ma rzekomo wynikać obowiązek kneblowania obywatelom ust jest wprowadzony z naruszeniem przepisów prawa.
Mimo wszystko pracodawcy na podstawie blankietowego prawa na terenie swoich zakładów pracy wprowadzają tego rodzaju regulacje prawne, wpisując do regulaminu pracy nakaz zasłaniania ust i nosa i regulują ten zapis art. 46b ust 13 ustawy o zapobieganiu […] oraz wytycznych GIS.
Takie działanie pracodawcy jest sprzeczne z prawem, ponieważ jak wynika z art. 46 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych ustawodawca, upoważnił jednie Radę Ministrów do wydania w zakresie art. 46a i 46b aktów prawa rangi podstawowej. Ustawodawca w ustawie o zapobieganiu i zwalczaniu […] nie przewidziała możliwości, aby RM przekazała uprawnienia do tworzenia aktów prawa wewnętrznego na podstawie art. 46b innym organom. Tym samym uznać należy pracodawca, tworząc sobie na podstawie ww. przepisów regulaminy, działała bez delegacji ustawowej i przekracza tym samym swoje uprawnienia.
Ponadto ponieść należy, że powoływanie się w regulaminie wydanym bez podstawy prawnej na wytyczne GIS, jakie nie stanowią przepisu prawnego, jest przez nas zupełnie niezrozumiałe.
KONKLUZJA:
Pracodawca, wydając regulamin, w jakim wprowadza obowiązek kneblowania ust i nosa pracownikom działa niezgodnie z prawem. Zastraszanie pracowników, którzy nie chcą wykonać tego „polecenia” nałożeniem na nich kar porządkowych, jakie wynikają z art. 108 k.p., jest bezprawne i nieuzasadnione. Takie działania pracodawcy może być podstawą odpowiedzialności karnej. Ponadto każdy pracownik może wystąpić z powództwem na drogę cywilnoprawną.
Często zdarza się, że pracodawca żąda od pracownika przedłożenia stosowanego zaświadczenia, jakie na zwolnić pracownika z bezprawia, jakie wprowadził na terenie zakładu. Przypominamy, że w świetle obowiązującego prawa dane o zdrowiu uznaje się za dane wrażliwe w rozumieniu art. 9 ust 1 RODO. Powoduje to, że pracodawca nie jest organem uprawnionym do ich pozyskiwania. Ponadto w myśl blankietowego prawa pochodzącego z rozporządzenia, na jakie sam się powołuje nie posiada on upoważnienia do weryfikacji tego rodzaju zaświadczenia (art. 25 § 7 rozporządzenia RM z dnia 6 maja 201 roku).
Żądania okazania zaświadczenia o stanie zdrowia narusza również art. 22 [1] k.p. z jakie wynika, że pracodawca nie posiada prawa zadawać pracownikowi pytań o stanie zdrowia.
W przypadku występowania u kogoś z Państwa takiego problemu warto rozważyć możliwość złożenia pisma do pracodawcy w tym zakresie.
W przypadku gdy dojdzie do nałożenia kary porządkowej przez pracodawcę na pracownika przypominamy, że pracownik na podstawie art. 112 k.p. posiada prawo odwołania się od nieprawnie nałożonej na niego kary.
Jeśli ktoś z państwa będzie potrzebował pomocy prawnej w przygotowaniu pisma lub poprowadzeniu tego rodzaju sprawy prosimy o kontakt z naszą kancelarią, pisząc do nas na adres: covid@legaartis.pl lub dzwonić pod nr tel. 579636527
