Co do zasady termin przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi wynosi trzy lata i upływa w ostatnim dniu roku kalendarzowego. W praktyce jednak stosowanie tej reguły budzi szereg wątpliwości. W niniejszym artykule postawny się państwu prostym językiem, na co warto zwrócić uwagę i o czym więc warto pamiętać w przypadku zderzenia się z tego rodzaju problemem prawnym.
Każde roszczenie cywilnoprawne ulega – prędzej czy później – przedawnieniu. Wraz z upływem jego terminu nie można żądać przymusowej egzekucji świadczenia. Oznacza to, że wierzyciel może liczyć jedynie na dobrą wolę dłużnika. Nie inaczej jest w przypadku roszczeń przysługujących przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, których klasycznym przykładem jest roszczenie o zapłatę za dostarczone usługi lub towary. O czym należy pamiętać przy obliczaniu tego terminu?
Terminy przedawnienia roszczenia w prawie polskim
Z punktu widzenia przepisów kodeksu cywilnego – a także innych ustaw – termin przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych może zostać określony na dwa sposoby. Albo znajdują zastosowanie ogólne terminy określone w art. 118 k.c., albo te, które zostały przewidziane w przepisach szczególnych, dla poszczególnych rodzajów zobowiązań. Trzeba przy tym pamiętać, że terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną (art. 119 k.c.). Mówiąc inaczej strony umowy nie mają prawa modyfikować tych terminów.
Zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. W związku z tym roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi – np. w przywołanych już sprawach o zapłatę za dostarczone towary lub usługi – będą przedawniać się po upływie trzech lat. Wynika to z faktu, iż w zdecydowanej większości przypadków są to roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
W kategorii takich roszczeń – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 2019 roku, sygn. akt IV CSK 453/18 – mieszczą się wszystkie roszczenia funkcjonalnie powiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Przy czym kwestię tę ocenia się na dzień powstania zobowiązania. Późniejsze zdarzenia, jak np. utrata statusu przedsiębiorcy w wyniku upadłości bądź likwidacji, nie mają znaczenia biegu terminu przedawnienia oraz jego długości.
Kiedy upłynie termin przedawnienia?
Z praktycznego punktu widzenia – po ustaleniu w jakim terminie przedawnia się dane roszczenie – jest jego prawidłowe ustalenie, a więc wyznaczenie początkowej i końcowej daty. W obowiązującym stanie prawnym bieg terminu przedawnienia kończy się ostatniego dnia roku kalendarzowego. Zasada ta nie ma zastosowanie jedynie do terminów przedawnienia krótszych, niż dwa lata (art. 118 k.c.). W każdym razie rozwiązanie to oznacza, że strony nie muszą dokładnie, „co do dnia” obliczać koniec terminu przedawnienia – wystarczy, że ustalą rok, w którym ten termin upłynie.
Trzeba pamiętać, że rozwiązanie to zostało wprowadzone stosunkowo niedawno i obowiązuje od 9 lipca 2018 roku – a więc od dnia wejścia w życie noweli Kodeksu cywilnego z 13 kwietnia tegoż roku. Powstaje więc istotne pytanie: kiedy upłynie termin przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, który biegł już w momencie wejścia w życie nowych przepisów?
Stosownie do art. 5 ust. 1 wskazanej powyżej noweli kodeksu cywilnego wprowadzone przez nią terminy przedawnienia stosuje się także do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych. Jeżeli więc termin roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi biegł w dniu zmiany stanu prawnego, również przedawni się w ostatnim dniu roku kalendarzowego. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 13 maja 2022 roku, sygn. akt III CZP 46/22.
Specyficzne uprawnienia sądu
Podstawowym skutkiem upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi jest wygaśnięcie możliwości żądania jego zaspokojenia (art. 117 ust. 2(1) k.c.). Jednak ustawodawca przyznał sądowi prawo do nieuwzględnienia upływu terminu przedawnienia tego rodzaju roszczenia. Stosownie do treści art. 117(1) k.c. w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Podejmując decyzję w tym zakresie sąd musi wziąć pod uwagę przede wszystkim:
- długość terminu przedawnienia;
- długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
- charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Wobec tego trudno mieć wątpliwości, że sąd ma dużą swobodę przy podejmowaniu decyzji o nieuwzględnieniu upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Wynika to z faktu, że przepisy prawa regulujące tę kwestię zostały – celowo – napisane w sposób nieprecyzyjny, tak aby umożliwić podjęcie najlepszej decyzji po uwzględnieniu okoliczności konkretnego przypadku.
Niniejszy artykuł stanowi formę porady prawnej pro bono i ma na celu edukację prawną obywateli RP. Artykuł ten nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nasza Kancelaria świadczy usługi prawne w zakresie każdej dziedziny prawnej. Jeśli poszukujecie Państwo prawnika, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod nr tel. 579636527, lub poprzez formularz kontaktowy, jaki znajduje się na naszej stronie głównej.
Świadczymy usługi prawne również drogą online. Informujemy, że porady prawne nie są udzielane pro bono.
Opracowano przez: Zespół LEGA ARTIS
Podstawa prawna:
