Mediacja pozwala na samodzielne rozwiązanie sporu przez zainteresowane nim strony, właściwie bez udziału sądu. Jednak, aby osiągnąć ten cel – bez wątpienia korzystny, chociażby w perspektywie czasu i środków, jakie trzeba przeznaczyć na proces sądowy – należy pamiętać o kilku kwestiach: a przede wszystkim na uczciwym podejściu do mediacji. Najnowsze zmiany w prawie mają przeciwdziałać przeciwnym postawom.
W ostatnich latach ustawodawca podejmuje szereg inicjatyw, których celem jest popularyzacja różnego rodzaju form pozasądowego rozwiązywania sporów – w tym zwłaszcza mediacji. W perspektywie znacznego obciążenia pracą sądów, którego skutkiem jest konieczność długiego oczekiwania na wyrok, samodzielne rozwiązanie sporu przez jego strony jest naprawdę ciekawą i korzystną alternatywą dla procesu. Niedawno weszły w życie kolejne zmiany przepisów, które mają przyczynić się do większej skuteczności mediacji. O czym warto pamiętać w tym obszarze?
Czym jest mediacja?
Mediacja jest jedną z metod pozasądowego rozwiązywania sporów. Jest to postępowanie nieformalne, przeważnie toczące się w ogóle bez udziału sądu i na zasadach określonych przez same strony. Mediacja zawsze ma charakter dobrowolny, co z kolei oznacza, że nikt nie może zostać zobligowany – a tym bardziej zmuszony – do wzięcia w niej udziału. Nad prawidłowym tokiem mediacji przeważnie czuwa mediator, którego zadaniem nie jest proponowanie stronom możliwych rozwiązań ich sporu, ale wsparcie ich w samodzielnym odnalezieniu sposobu wyjścia z trudnej sytuacji.
Celem każdej mediacji jest zawarcie ugody, a więc – zgodnie z art. 917 kodeksu cywilnego – umowy, na mocy której strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.
Tym samy podstawową korzyścią płynącą z mediacji jest możliwość samodzielnego rozwiązania sporu przez strony, a nie konieczność podporządkowania się rozstrzygnięciu sądu. Poza tym – co jest szczególnie istotne w przypadku mediacji cywilnych i rodzinnych – mediacja pozwala nie tylko na załatwienie formalnych problemów stron, ale również na załagodzenie konfliktu, jaki pomiędzy nimi powstał.
Procesowe aspekty mediacji
Trzeba przy tym pamiętać, że z praktycznego punktu widzenia ugoda może zyskać taką samą moc, jak wyrok sądu. Do tego jednak niezbędne jest jej zatwierdzenie przez sąd. Stosownie do art. 183(15) par. 1 kodeksu postępowania cywilnego ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym, a więc może na jej podstawie zostać wszczęte postępowanie egzekucyjne.
Pomimo tego, że sama mediacja – jak już zostało wspomniane – przebiega w sposób niesformalizowany, to jednak zasady jej wszczynania oraz skutki procesowe zostały uregulowane przez ustawodawcę. Przede wszystkim w art. 183(1) – 186 kodeksu postępowania cywilnego odnoszących się do mediacji i postępowania pojednawczego. W każdym razie mediacja może zostać zainicjowana przez same strony – poprzez wybór mediatora i zawarcie umowy o mediację – lub na podstawie postanowienia sądu, który ma obowiązek dążyć do ugodowego załatwienia sprawy na każdym jej etapie.
Nowe przepisy: mediacji nie wolno nadużywać
30 czerwca weszła w życie ustawa z 2 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Na jej podstawie rozpoczęcie mediacji lub postępowania pojednawczego prowadzi do zawieszenia – a nie tak, jak dotychczas – przerwania biegu terminu przedawnienia. Tym samym ustawodawca chce przeciwdziałać nierzetelnym praktykom, które – w poprzednim stanie prawnym – polegały na inicjowaniu mediacji lub postępowania pojednawczego tylko po to, aby przerwać bieg terminu przedawnienia, co oznaczało jego bieg od nowa po zakończeniu tych procedur.
Mediacja może się udać tylko wówczas, gdy strony rzeczywiście są gotowe do zawarcia ugody, czego nieodłącznym elementem jest gotowość do wzajemnych ustępstw. Bez tego rozpoczynanie mediacji właściwie mija się z celem – zwłaszcza, gdyby w rzeczywistości stronom chodziłoby jedynie o odwleczenie w czasie rozstrzygnięcia ich sporu poprzez prawomocny wyrok sądu.
Niniejszy artykuł stanowi formę porady prawnej pro bono i ma na celu edukację prawną obywateli RP. Artykuł ten nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nasza Kancelaria świadczy usługi prawne w zakresie każdej dziedziny prawnej. Jeśli poszukujecie Państwo prawnika, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod nr tel. 579636527, lub poprzez formularz kontaktowy, jaki znajduje się na naszej stronie głównej.
Świadczymy usługi prawne również drogą online. Informujemy, że porady prawne nie są udzielane pro bono.
Opracowano przez: Zespół LEGA ARTIS
Podstawa prawna:
- art. 917 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.)
- art. 183(1) – 186 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1805 ze zm.)
- ustawa z 2 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r., poz. 2459)
