Niejednokrotnie proces sądowy nie może zakończyć się, dopóki sąd nie zapozna się z opinią biegłego sądowego. Biegli sądowi oferują sądowi informacje o charakterze specjalnym. Dzięki nim można weryfikować okoliczności, na które powołują się strony. W tekście wyjaśniamy podstawowe kwestie związane z tym dowodem.
Jak wynika z art. 278 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Z przepisów wynika, że sąd oznaczy, czy opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie.
W sprawach szczególnie skomplikowanych szczególne, sąd może zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. W sprawach rodzinnych i opiekuńczych sąd może zaś zażądać opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów.
Wiadomości specjalne
Przepisy te są niejednokrotnie wykorzystywane w procesie cywilnym. Dopóki bowiem sąd nie ustali wiadomości specjalnych, dopóty nie może rozsądzić sporu, w którym element wiadomości specjalnych ma istotne znaczenie. Oczywiście, nie w każdej sprawie sądowej biegli sądowi oferują sądowi opinie. Takie dowody mają jednak ogromne znaczenie, jeśli pojawia się problem np. w zakresie wyceny nieruchomości, weryfikacji stanu zdrowia stron, ustalenia przebiegu wypadku komunikacyjnego. Rolą biegłego nie jest poszukiwanie faktów lub innych dowodów, ale weryfikacja okoliczności prezentowanych przez strony z perspektywy wiadomości specjalnych.
Sędziowie nie dysponują wiadomościami specjalnymi – potrzebni są im biegli sądowi, którzy przedstawią opinię sądową. Stąd, gdy od wiadomości specjalnych zależą losy procesu, należy skorzystać z tej możliwości. Dzięki opiniom biegłych można ustalić kwestie o charakterze specjalistycznym.
Ważne, aby wiadomości te przekazał sądowi biegły sądowy. Strony niekiedy przedstawiają sądowi opinie prywatne, ale tego rodzaju dokumenty nie są równie miarodajne dla sądu.
Przykład 1: Trwa proces cywilny o zapłatę odszkodowania za zniszczenie mienia. Zdaniem powoda szkoda jest nie mniejsza niż 50.000 zł. W ocenie pozwanego wartość ta jest znacznie niższa – oscyluje wokół kwoty 10.000 zł. Gdy strony nie mogą dojść do porozumienia, kwestię wyceny zniszczeń powinien dokonać biegły rzeczoznawca.
Istotne jest w tym przypadku, aby powód, który domaga się zapłaty na swoją rzecz 50.000 zł, złożył wniosek o przeprowadzenie tego dowodu. Powinien on jednocześnie wskazać, w jakim zakresie ma wypowiedzieć się biegły (a zatem czego dotyczyć ma opinia). Jeśli taki dowód zostanie przeprowadzony, a opinia będzie rzetelna i spójna, sąd będzie mógł wyrokować.
Zwróćmy teraz uwagę na stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 16 lutego 2022 r., sygn. akt III AUa 719/21, zgodnie z którym w sprawie, której przedmiotem jest prawo do renty, warunkująca powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy – w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń ubezpieczonego.
Przykład 2: Przed sądem jest prowadzony proces pacjenta przeciwko szpitalowi. Zdaniem pacjenta doszło do popełnienia błędu medycznego podczas leczenia go w szpitalu. W pozwie powinien zostać złożony wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego – lekarza właściwej specjalności, aby powód mógł udowodnić przed sądem, że w trakcie hospitalizacji doszło do poważnych zaniedbań. Nie można wykazać na podstawie samych zeznań pacjenta, że w szpitalu miało dojść do popełnienia zaniedbań, uzasadniających mu wypłatę należności. Tę kwestię powinien weryfikować specjalista – biegły, który przeanalizuje dostępny materiał dowodowy, odniesie się m.in. do standardowych procedur, które w trakcie hospitalizacji powinny być dochowane.
Istotne jest to, aby wyznaczonym biegłym sądowym była osoba, która posiada doświadczenie praktyczne i teoretyczne w danej dziedzinie. Przykładowo, jeśli sprawa odnosi się do błędu popełnionego przez chirurga, biegłym powinien być specjalista chirurg.
Biegli sądowi – specjaliści
Specjaliści z danych dziedzin mogą zostać wpisani na listę biegłych sądowych. Z przepisów wynika, że biegłym może być ustanowiona osoba, która:
- korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
- ukończyła 25 lat życia;
- posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona;
- daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego;
- wyrazi zgodę na ustanowienie jej biegłym.
Posiadanie wiadomości specjalnych powinno być wykazane dokumentami lub innymi dowodami. Ocena, czy posiadanie wiadomości specjalnych zostało dostatecznie wykazane, należy do prezesa.
Bywa i tak, że opinię oferuje sądowi osoba, która nie jest wpisana na listę tych biegłych. Takie przypadki mają w szczególności miejsce, jeśli sprawa dotyczy bardzo wąskiej specjalności (i brak biegłych sądowych z tego zakresu). Sąd może zwrócić się do wybitnego specjalisty o przeprowadzenie opinii. Wówczas taką osobę określa się jako biegłego ad hoc.
Wybór biegłego sądowego nie jest często sprawą prostą. Niejednokrotnie biegli sądowi nie dysponują wystarczającą ilością czasu, aby móc szybko wydać opinię dla sądu. Może to oznaczać konieczność wielomiesięcznego oczekiwania na opinię.
Ocena opinii biegłego sądowego
Wydana przez biegłego opinia jest weryfikowana przez sąd. Jak podkreśla się w orzecznictwie, specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc wystarczające i należyte uzasadnienia przyczyn uznania opinii biegłego za przekonującą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 marca 2022 r., sygn. akt I AGa 118/21).
Opinia może zostać zakwestionowana przez sąd, jeśli jest nierzetelna, niespójna, nielogiczna. Biegły powinien dokładnie przedstawić swoje stanowisko, odpowiednio je uzasadniając. Istotne jest, aby powołał źródła – tak, aby opinia mogła być weryfikowana.
Wydana opinia biegłego sądowego
Strony mogą zgłaszać zastrzeżenia do opinii. Jeśli nie zgadzają się one ze stanowiskiem biegłego, mogą domagać się, aby biegły przedstawił opinię uzupełniającą (ustną bądź pisemną), ewentualnie aby inni biegli wydali opinię w sprawie. Jak wynika z art. 286 k.p.c. Sąd może zażądać ustnego lub pisemnego uzupełnienia opinii lub jej wyjaśnienia, a także dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych.
Przykład 3: Opinię w sprawie o zapłatę z tytułu zachowku wydał biegły sądowy Jan. Odpisy opinii zostały przesłane stronom. W ocenie powoda Macieja biegły nie odniósł się do jednego z zagadnień, a więc opinia jest niepełna. Powód powinien więc zgłosić zarzuty do opinii, przedstawić pytania do biegłego. Sąd może zdecydować o tym, że biegły Jan przedstawi opinię uzupełniającą na piśmie. Sąd może jednak uznać, że opinia powinna zostać przedstawiona na rozprawie sądowej.
W orzecznictwie podkreśla się, że samo niezadowolenie z treści opinii nie oznacza, że jest to dowód niemiarodajny. Formułowanie zarzutów powinno polegać na odniesieniu się więc do mankamentów opinii.
Wynagrodzenie biegłego
Z przepisów wynika, że biegły ma prawo żądać wynagrodzenia za stawiennictwo w sądzie i wykonaną pracę oraz zwrotu wydatków. Przewodniczący może przyznać biegłemu zaliczkę na poczet wydatków.
Niniejszy artykuł stanowi formę porady prawnej pro bono i ma na celu edukację prawną obywateli RP. Artykuł ten nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nasza Kancelaria świadczy usługi prawne w zakresie każdej dziedziny prawnej. Jeśli poszukujecie Państwo prawnika, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod nr tel. 579636527, lub poprzez formularz kontaktowy, jaki znajduje się na naszej stronie głównej.
Świadczymy usługi prawne również drogą online. Informujemy, że porady prawne nie są udzielane pro bono.
Opracowano przez: Zespół LEGA ARTIS
Podstawa prawna:
Polecamy inne nasze publikacje w zakresie zmian prawnych. Aby wejść w zakładkę „Prawo co dnia” kliknij poniższy obrazek.
