Ustawa o ochronie ludności. Sprawdź co Cię czeka od stycznia

Projekt ustawy, jaki został opublikowany w RCL projekt ustawy o ochronie ludności i stanie klęski żywiołowej. W zapisach projektu ustawy wynika, że obecnie obowiązująca ustawa o stanie klęski żywiołowej ma utracić moc. W obowiązującej obecnie ustawie zostało szczegółowo określone między innymi kiedy władza będzie posiadała uprawnienia do ograniczenia prawa, wolności i własności człowieka oraz ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej. Obecna ustawa określa również prawo do ubiegania się o odszkodowanie prawo do odszkodowania w przypadku wystąpienia skutków stanu klęski żywiołowej przez obywateli i przedsiębiorców.

Projekt nowej ustawy nie przewiduje już takich odszkodowań w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej. Dokument ten przewiduje również wprowadzenie w polskim systemie prawnym dwa nowe „stany nadzwyczajne”, które nie są znane konstytucji RP, będą nimi stan pogotowia i stan zagrożenia. Oba nowe stany będą mogły zostać wprowadzone w drodze rozporządzenia na czas nie dłuższy niż 30 dni. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że ustawa ta nie zakazuje ponownego wprowadzenia „stanu pogotowia” lub „stanu zagrożenia” po zakończeniu pierwszego okresu. Tym samym ustawodawca daje sobie furtkę na niekończące się ogłoszenie aktem podustawowym „nowego stanu nadzwyczajnego” nieznanego konstytucji, w jakim przyznaje sobie prawo do ograniczenia praw i wolności obywatela oraz wolności gospodarczej jednocześnie likwidując wyrównywanie strat majątkowych wynikających z ograniczenia praw i wolności obywatela w stanie klęski żywiołowej. Według naszej oceny zapis ten budzi poważne wątpliwości prawne.

Nowe stany nadzwyczajne?!

Chęć wprowadzenia dwóch „stanów nadzwyczajnych”: stan pogotowia i stan zagrożenia to próba ominięcia przez PiS przepisów konstytucyjnych, jakie regulują prawa i obowiązku w przypadku wprowadzenia jednego z trzech stanów nadzwyczajnych oraz regulują jego czas trwania.

Głównym celem projektu jest stworzenie aktu prawnego rangi ustawowej regulującego w sposób kompleksowy zagadnienie ochrony ludności. Powyższe zostanie osiągnięte poprzez konsolidację aktów prawnych regulujących kwestie ochrony ludności, zarządzania kryzysowego, obrony cywilnej, stanu klęski żywiołowej, a także poprzez przedefiniowanie i podniesienie do rangi ustawy zagadnienia obecnie regulującego krajowy system ratowniczo-gaśniczy. Niezwykle ważne jest uregulowanie zagadnień związanych z ochroną ludności i obroną cywilną przez doprecyzowanie zadań poszczególnych organów, stworzenie nowych rozwiązań organizacyjnych w obszarze ochrony ludności, w tym obrony cywilnej, przede wszystkim w wymiarze praktycznym.

Projekt i przyjęte w nim rozwiązania od samego początku prac budzi duże kontrowersje o czym świadczy chociażby negatywne stanowisko Unii Metropolii Polskich z 23 września 2023 r., w którym wskazano m.in., że poszczególne przewidziane w nim rozwiązania budzą poważne wątpliwości natury konstytucyjnej. M.in. chodzi o wprowadzane projektem quasi stany nadzwyczajne takie jak stan zagrożenia oraz stan pogotowia. Sprzeciw strony samorządowej budzą również szerokie kompetencje prezesa Rady Ministrów do zawieszania organów jednostek samorządu terytorialnego np. w sytuacji odmowy wykonania wydanych przez wojewodę poleceń. Jak podkreślali przedstawiciele strony samorządowej w trakcie dyskusji rola samorządów w projekcie sprowadzona została do odbierania i wykonywania poleceń wojewodów.

Jak wynika z projektu ustawy stan pogotowia będzie mógł zostać wprowadzony jeśli wystąpią niekorzystne okoliczności wywołane działaniami siły natury lub człowieka w tym wystąpienie sytuacji kryzysowej na określonym obszarze i wystąpi konieczność powadzenia gotowości organów administracji do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności a stan zagorzenia jeżeli wprowadzenie staniu pogotowia jest niewystarczające do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności i konieczne jest przez organy administracji publicznej określonych działań oraz wprowadzenie ograniczeń zakazów i nakazów obowiązujących podmioty ochrony ludności.

Stany takie zgodnie z założeniem projektu ustawy mają być jak wcześniej, wspominaliśmy wprowadzane w drodze rozporządzenia. Do wprowadzenia ich upoważnieni będą wojewodowie jeśli obszar zagrożenia będzie dotyczył województwa bądź jego części.8 W przypadku konieczności wprowadzenia stanu zagrożenia uprawnionym do jego ogłoszenia w formie rozporządzenia ma być prezes Rady Ministrów.

Wyrównywanie strat majątkowych

Skupiając uwagę na stanach nadzwyczajnych w państwie, zgodnie z art. 228 ust. 4 Konstytucji RP, ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Według projektodawców ustawa o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności, praw człowieka i obywatela ma zostać uchylona w części dotyczącej stanu klęski żywiołowej.

Po pierwsze, ma się to odbyć bez zmiany tytułu ustawy o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności, praw człowieka i obywatela. 

Po drugie, zachodzi pytanie o sens rozróżnienia, przez przyjęcie założenia, że państwo będzie wyrównywać straty wynikające tylko z ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego oraz stanu wyjątkowego. Wyrażona w art. 228 ust. 4 Konstytucji RP fakultatywność uchwalenia ustawy tego w dostatecznym stopniu nie uzasadnia.

Podczas wprowadzenia nieznanego konstytucji stanu „pogotowia” lub „zagrożenia” wojewoda, lub premier w drodze rozporządzenia będzie mógł wprowadzić nakazy, zakazy i ograniczenia w zakresie twojej wolności i własności. Dodatkowo projekt ustawy wprowadzi możliwość zakazania prowadzenia działalności gospodarczej. Wszystkie ograniczenia, nakazy i zakazy będą mogły tylko teoretycznie trwać 30 dni, ponieważ ustawa daje możliwość przedłużenia tych stanów w nieskończoność.

Poniżej przestawiamy urywek projektu ustawy, w jakim ustawodawca wymieniał zakres ograniczeń podczas ogłoszenia jednego z dwóch nowych stanów nieznanych konstytucji.

Naszym zdaniem przypisanie sobie prawa do wydawania tego rodzaju rozporządzeń mają charakter blankietowy, ponieważ naruszają art. 92 Konstytucje RP, które powinno zawierać szczegółowe upoważnienie co do zakresu i treści rozporządzenia.

W przypadku gdyby ustawa zaczęła obowiązywać i nastąpiłoby wprowadzenie jednego z „nowych stanów wyjątkowych” zarówno wojewoda jak i prezes RM posiadałby prawo wydawania wiążących polecań dla administracji rządowej i samorządowej oraz przedsiębiorców, których założycielem jest jednostka samorządu terytorialnego.

Nie wykonywanie wydanych poleceń lub nienależyte ich wykonanie daje upoważnienie prezesowi RM do zawieszenia organu administracyjnego i powołać komisarza rządowego.

Autorem bubla prawnego, na podstawie jakiego nieudacznicy chcą sobie przyznać uprawnienia naruszające prawo konstytucyjne w zakresie możliwości wprowadzenia stanu wyjątkowego lub staniu klęski żywiołowej jest wiceminister Maciej Wąsik. Obecnie projekt ustawy jest skierowany do konsultacji publicznych.

Warto tu zaznaczyć, że przez stan nowy nie znany Konstytucji „klęski żywiołowej” nieudacznicy z Nowogrodzkiej nie muszą tylko rozumieć kolejnej fali pseudo pandemii ewentualnie ogłoszenie nowej lub katastrof. Powodem do wprowadzenia jednego z dwóch „nowych stanów” mogą być na przykład niedobory energii lub gazu.

W tym miejscu podkreślić należy, że ograniczenie w czasie wprowadzenie stanu pogotowia lub zagorzenia, czyli nowych niekonstytucyjnych „stanów nadzwyczajnych” wolności i praw człowieka i obywatela bez wypłat odszkodowań można uznać za krok mający na celu wprowadzenie w Polsce dyktatury i oddalający nas od podstawowych standardów demokratycznego państwa prawa.

Jeśli projekt tej ustawy przejdzie cały proces legislacji teoretycznie aparata władzy, będzie posiadał prawo zawiesić lub zakazać prowadzenia przedsiębiorcy określonej działalności, nakazać prowadzenia innej, a także oddelegować pracowników do różnych prac i wprowadzić zakaz podwyższania cen lub ustalić stałe ceny oraz dokonać zamachu na twoją wolność i własność.

Odszkodowania, jakie obecnie są przewidziane w obowiązującej ustawie o stanie klęski żywiołowej często, powstrzymywały rządzących przed wprowadzaniem bezmyślnych ograniczeń.

Bez wątpienia projekt ustawy o ochronie ludności i stanie klęski żywiołowej nawet jeśli przejdzie proces legislacji, będzie niekonstytucyjny. W zasadzie ustawa ta ma dać reżimowi Kaczyńskiego teoretycznie oficjalnie uprawnienie do zmiany ustroju państwa bez konieczności zmiany Konstytucji RP.