Rozwód prowadzi do zakończenia ustawowej wspólności majątkowej, co oznacza, że majątek wspólny zgromadzony dotychczas przez małżonków staje się współwłasnością każdego z nich. Niemniej jednak, w przypadku spłaty kredytu zaciągniętego wspólnie, rozwodnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za jego uregulowanie.
Kto jest odpowiedzialny za kredyt po rozwodzie?
Zgodnie z artykułem 366 Kodeksu Cywilnego, odpowiedzialność solidarna oznacza, że wierzyciel może domagać się spłaty całości lub części zadłużenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a spłata przez jednego dłużnika zwalnia pozostałych. Do momentu całkowitego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. W kontekście kredytu hipotecznego po rozwodzie bank może żądać spłaty pozostałej kwoty zadłużenia od obu byłych małżonków łącznie lub od każdego z nich osobno.
Spłata kredytu przez jednego z byłych małżonków
Jeśli jeden z byłych małżonków, na przykład ten znajdujący się w lepszej sytuacji finansowej, spłaca kredyt, przysługuje mu roszczenie zwrotne wobec byłego partnera proporcjonalne do dokonanej spłaty. Jeśli na przykład były partner spłacił kredyt na kwotę 100 tysięcy złotych w ciągu 5 lat od rozwodu, może on żądać zwrotu tej sumy od swojego byłego współmałżonka. Należy jednak pamiętać o terminach przedawnienia, które mają zastosowanie do roszczenia.
Co można zrobić?
Jeśli strony chcą uregulować kwestię spłaty kredytu inaczej, mogą rozważyć przepisanie go na jednego z nich. Istnieje również możliwość przeniesienia zobowiązania na osobę trzecią poprzez cesję, co jest uzasadnione szczególnie w przypadku, gdy jeden z byłych małżonków ma ograniczone możliwości zarobkowe i nie jest w stanie samodzielnie spłacić swojej części kredytu. W przypadku braku porozumienia między byłymi małżonkami może być konieczna sprzedaż nieruchomości.
Czy kredyt można podzielić w trakcie rozdziału majątkowego?
Podział majątku może być zrealizowany za pośrednictwem notariusza lub, w przypadku braku porozumienia, poprzez postępowanie sądowe, które można wszcząć przed, w trakcie trwania małżeństwa lub po rozwiązaniu związku małżeńskiego. Istotne jest, że majątek wspólny podlega podziałowi jedynie po ustaniu wspólności majątkowej, czyli w przypadku unieważnienia małżeństwa, umownego wyłączenia wspólności ustawowej, zniesienia wspólności ustawowej przez sąd, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, rozwodu, separacji lub zgonu jednego z małżonków.
Skład majątku wspólnego, który jest przedmiotem podziału zgodnie z art. 31 § 2, obejmuje przede wszystkim: wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego oraz z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, a także kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1978 r. (III CRN 194/78), długi zaciągnięte przez oboje małżonków nie podlegają rozliczeniu przy podziale wspólnego majątku, ponieważ pomimo takiego podziału, zobowiązanie nadal istnieje. Przeniesienie długu na jednego z małżonków naruszałoby prawa wierzycieli. Ogólnie rzecz biorąc, wspólny kredyt jako zobowiązanie nie podlega podziałowi.
Pozew o unieważnienie kredytu w walucie franka szwajcarskiego przed rozwodem
W przypadku, gdy małżonkowie złożyli pozew o unieważnienie lub usunięcie klauzul abuzywnych (tzw. „odfrankowienie”) jeszcze w trakcie trwania małżeństwa, a następnie rozwiedli się, ich sytuacja prawna pozostaje niezmieniona, a obaj w dalszym ciągu są powodami. Jednakże, jeżeli wystąpili z żądaniem zapłaty na wspólne konto bankowe, które faktycznie już nie istnieje, a chcieliby, aby ewentualne środki po korzystnym zakończeniu sprawy trafiły na osobne konta każdego z nich, konieczne może być zgłoszenie tego faktu i ewentualna modyfikacja powództwa.
Uchwała Sądu Najwyższego ułatwiająca rozwodnikom prowadzenie spraw dotyczących kredytów we frankach Zgodnie z uchwałą Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 19 października 2023 r. (III CZP 12/23) w sprawach przeciwko bankom o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej, nie jest wymagane współuczestnictwo wszystkich kredytobiorców po stronie powodowej. Wcześniej brak pełnej legitymacji procesowej ze strony powoda (po wcześniejszym wezwaniu sądowym) skutkował odrzuceniem powództwa lub zawieszeniem postępowania, a następnie jego umorzeniem. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że zgodnie z zasadą dyspozycyjności i zasadą rozporządzalności prawami podmiotowymi, decyzja o wniesieniu pozwu o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej należy wyłącznie do uprawnionego. Poprzednio sądy przyjmowały, że między małżonkami istnieje współuczestnictwo konieczne zgodnie z art. 73 § 2 Kodeksu Postępowania Cywilnego, a udział drugiego byłego małżonka jest obowiązkowy.
Ograniczenie ryzyka odrzucenia powództwa
Dodatkowo, zgodnie z uchwałą z 26 października 2023 r. (III CZP 156/22) Sąd Najwyższy zaznaczył, że status kredytobiorców może być zróżnicowany, co uniemożliwia jednolite rozstrzygnięcie i ocenę interesu prawnego ze strony powodów w sprawach dotyczących ustalenia nieważności umowy kredytowej. Różnice w sytuacji i pozycji prawnej poszczególnych kredytobiorców mogą skutkować zróżnicowanym wpływem związania umową dla jednego z nich, a dla innego brakiem takiego wpływu. W ocenie Sądu Najwyższego, wymaganie jednoczesnego dochodzenia praw oraz ustalania związania stosunkiem prawnym podlegającym odrębnej ocenie dla każdego z kredytobiorców może prowadzić do ograniczenia lub nawet wyłączenia ochrony materialnoprawnej i prawa do sądu, a także do utraty skutecznej ochrony prawnej.
Podsumowanie:
Rozstanie małżeńskie prowadzi do zakończenia ustawowej wspólności majątkowej, co skutkuje tym, że majątek zgromadzony podczas trwania małżeństwa staje się wspólną własnością każdego z byłych małżonków. Niemniej jednak, nie wpływa to na zobowiązania, takie jak na przykład wspólny kredyt, gdzie byli małżonkowie ponoszą wspólną odpowiedzialność wobec banku. Ważne jest również, że w przypadku spłaty całego kredytu przez jednego z byłych małżonków, przysługuje mu roszczenie zwrotne wobec byłego partnera, jednakże należy pamiętać o terminach przedawnienia. Jeśli zainteresowani chcą uregulować kwestię kredytu hipotecznego w inny sposób, powinni osiągnąć porozumienie i poinformować o tym bank, który również musi to zaakceptować. W przypadku wytoczenia sprawy o unieważnienie wspólnego kredytu hipotecznego związanej z walutą obcą (np. CHF) zgodnie z uchwałami Sądu Najwyższego z 19 października 2023 r. (III CZP 12/23) i z 26 października 2023 r. (III CZP 156/22), nie jest konieczne współuczestnictwo obu stron, co oznacza, że nie uczestnictwo jednego z byłych małżonków nie stanowi ryzyka odrzucenia powództwa.
