Kodeks postępowania cywilnego przewiduje specjalne przepisy dedykowane postępowaniom z udziałem konsumentów. Dzięki nim konsument może m.in. pozwać przedsiębiorcę przed sąd właściwy dla swojego miejsca zamieszkania, a przedsiębiorca musi od razu na początku sprawy powołać wszystkie twierdzenia i dowody.
Konsument w prawie unijnym i polskim jest uznawany za „słabszą” stronę stosunku prawnego z przedsiębiorcą. Z tego też powodu podlega specjalnej ochronie, które przejawia się w wielu różnych obszarach, w tym na gruncie prawa cywilnego, gdzie kluczową rolę odgrywają regulacje dotyczące tzw. klauzul niedozwolonych. Specjalną ochronę konsumenci zyskują również w trakcie procesu cywilnego. Na czym ona polega?
Kogo dotyczy postępowanie konsumenckie?
Zgodnie z art. 458(14) par. 1 kodeksu postępowania cywilnego, przepisy dotyczące postępowania konsumenckiego stosuje się w sprawach o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania. Mówiąc w pewnym uproszczeniu można przyjąć, że postępowanie konsumenckie znajduje zastosowanie właściwie do każdej sprawy cywilnej toczącej się między konsumentem a przedsiębiorcą (nawet wtedy, kiedy przedsiębiorca zakończył już prowadzenie swojej działalności gospodarczej).
Jednocześnie ustawodawca wprowadził zasadę, zgodnie z którą przepisy dotyczące postępowania konsumenckiego mają pierwszeństwo przed innymi regulacjami zamieszczonymi w kodeksie postępowania cywilnego. Oczywiście postępowanie konsumenckie nie zostało unormowane zupełnie samodzielnie. W praktyce postępowania dotyczy bezpośrednio jedynie kilka przepisów wskazanego kodeksu, jednak odnosząc się w tego rodzaju sprawach do pozostałych regulacji dotyczących spraw cywilnych, zawsze należy przyznać pierwszeństwo przepisom zamieszczonym w art. 458(14) – art. 458(16) k.p.c.
Ułatwienia dla konsumenta
Kluczowym założeniem przyświecającym postępowaniu konsumenckiemu jest ułatwienie osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej ochrony przysługujących im praw w stosunku do przedsiębiorców. Dlatego też co do zasady konsument ma prawo wytoczyć powództwo przeciwko przedsiębiorcy również przed sąd właściwy dla miejsca swojego zamieszkania. Innymi słowy, prawem konsumenta pozostaje pozwanie przedsiębiorcy przez najbliższy dla siebie sąd.
W praktyce może mieć to znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy siedziba prowadzącego działalność gospodarczą jest oddalona od miejsca zamieszkania konsumenta. Preferencja ta nie znajduje zastosowania wówczas, gdy dla danego rodzaju sprawy ustawodawca wprowadził tzw. właściwość wyłączną, czyli jasno określił sąd, który ma rozpoznać daną sprawę.
Obowiązki przedsiębiorcy
Poza tym w sprawach konsumenckich nałożono na przedsiębiorcę szereg obowiązków. Należą do nich następujące rozwiązania:
- jeżeli to przedsiębiorca jest powodem w sprawie, to wszelkie twierdzenia i dowody musi przedstawić już w pozwie. W przypadku zaś, gdy jest pozwanym, obowiązek ten należy wypełnić w odpowiedzi na pozew.
- pozwanego przedsiębiorcę sąd wzywa do przedstawienia jego twierdzeń i dowodów w sprawie, wyznaczając jednocześnie co najmniej dwutygodniowy termin na ich złożenie.
- twierdzenia i dowody zgłoszone wbrew powyższym zasadom nie są uwzględniane w sprawie. Jedyną szansą dla przedsiębiorcy pozostaje uprawdopodobnienie, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.
W pewnych przypadkach, bez względów na wynik sprawy, a więc także w razie wygranej przedsiębiorcy, prowadzący działalność gospodarczą może zostać obciążony kosztami procesu, a nawet ich dwukrotną wysokością. Chodzi tu o sytuacje, gdy strona będąca przedsiębiorcą przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.
Podstawa prawna:
