Mimo licznych zapewnień o zapewnieniu oskarżonemu sprawiedliwego procesu i wyroku, czasem dochodzi do niesłusznego skazania, a wydane orzeczenie powinno być unieważnione. W takich sytuacjach możliwe jest wznowienie postępowania karnego w celu naprawy błędów.
Wznowienie może nastąpić wyłącznie w przypadku wyroków prawomocnych. Nie na każdym etapie postępowania istnieje taka możliwość. W sytuacji, gdy postępowanie nie zostało jeszcze zakończone, należy korzystać z tradycyjnych środków odwoławczych, takich jak apelacja czy zażalenie. Jednak tylko postępowanie zakończone prawomocnie może być ponownie rozpatrzone.
Przesłanki wznowienia postępowania karnego
Postępowanie karne można wznowić jeżeli:
- W toku postępowania ktoś popełnił przestępstwo, i istnieją duże szanse, że to przestępstwo zaważyło na wyroku
Do takich sytuacji będzie należało np. złożenie fałszywych zeznań, wydanie celowej, nierzetelnej opinii biegłego, sprokurowanie obciążających dowodów. Nie ma tu znaczenia kto popełnił przestępstwo – ważne jednak, że jego popełnienie mogło wpłynąć na treść orzeczenia końcowego. Co istotne, aby wznowić postępowanie przestępstwo musi potwierdzać wyrokiem lub orzeczenie, wskazujące na brak możliwości jego wydania z powodów takich jak np. śmierć sprawcy lub przedawnienie karalności.
2. Ujawnią się nowe fakty lub dowody, świadczące o:
- niewinności skazanego,
- o istniejących okoliczności łagodzących lub
- braku prawdziwości okoliczności obciążających, które spowodowały zaostrzenie kary.
Wznowienia może domagać się także, gdy okaże się, że popełniony przez sprawcę przestępstwa czyn nie był przestępstwem lub sprawca nie powinien podlegać karze. Gdy zaistnieje dowód niewinności skazany może żądać wznowiona postępowania umorzonego lub warunkowo umorzonego. Skazany może bowiem być zainteresowany potwierdzeniem swojej niewinności.
- Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis prawa, który był podstawą skazania jest niezgodny z :
- Konstytucją
- ratyfikowaną umową międzynarodową lub
- ustawą
- Wydano rozstrzygniecie organu międzynarodowego, uznawanego przez Państwo Polskie, które rzutuje na wydane rozstrzygniecie.
Wznowienie postępowania karnego, oparte na przesłankach opisanych w pkt 3 i 4 może nastąpić tylko na korzyść skazanego.
- Sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy albo doręczono je w inny sposób niż osobiście.
Aby możliwe było wznowienie na tej podstawie, skazany musi udowodnić, że nie wiedział o terminie rozprawy i o tym, że może zapaść wyrok pod jego nieobecność. Na złożenie wniosku o wznowienie, na tej podstawie skazany ma 1 miesiąc od dnia, w którym dowiedział się o wydanym wyroku.
Termin na złożenie wniosku o wznowienie
Co do zasady, nie ma ustawowego terminu na złożenie wniosku o wznowienie postępowania. Wyjątkiem jest sytuacja opisana w punkcie 5, gdzie wniosek o wznowienie z powodu niewiedzy o wyroku musi być złożony w ciągu 1 miesiąca od dnia, gdy oskarżony dowiedział się o wyroku. W innych przypadkach wznowienie postępowania jest możliwe w każdym czasie, o ile służy to korzyści skazanego. Jednak wznowienie na niekorzyść oskarżonego jest możliwe tylko do roku od uprawomocnienia się orzeczenia.
Wniosek musi sporządzić zawodowy pełnomocnik
Wniosek o wznowienie postępowania musi być sporządzony przez zawodowego pełnomocnika. Próba złożenia wniosku osobiście może skutkować odmową jego przyjęcia przez sąd, bez możliwości usunięcia ewentualnych braków.
Na koniec należy dodać, że wiele spraw poprowadzonych od 2018 roku przez neosędziów kwalifikuje się do wznowienia z powodu wadliwego składu orzekającego.
