Dziedziczenie ustawowe jest procedurą, która determinuje rozdział majątku osoby zmarłej na podstawie przepisów prawa spadkowego. Zazwyczaj stosuje się je w przypadku braku testamentu, jednak może być również użyte, gdy testament został sporządzony. W takiej sytuacji istnieje ryzyko, że nasz majątek zostanie przejęty przez gminę lub Skarb Państwa.
Dziedziczenie ustawowe to prawnie ustalony sposób rozdziału majątku osoby zmarłej po jej śmierci. Zazwyczaj ma miejsce, gdy:
- Spadkodawca nie pozostawił testamentu,
- Testament został uznany za nieważny,
- Żaden z uprawnionych do spadku nie zgadza się na treść testamentu.
Dziedziczenie ustawowe jest powszechne, a nawet do 90% spraw spadkowych w Polsce odbywa się według tego mechanizmu. Warto zauważyć istotną różnicę między testamentem odręcznym a notarialnym.
Testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, ponieważ precyzyjnie określa ostatnią wolę dotyczącą rozdziału majątku. W przypadku testamentu nie ma ograniczeń co do osób, które mogą zostać wyznaczone jako spadkobiercy.
Testament odręczny jest brany pod uwagę tylko wtedy, gdy majątek ma być podzielony proporcjonalnie. Jeśli zaś chcemy przekazać określone dobra konkretnym osobom, potrzebny jest testament notarialny, sporządzony przy udziale notariusza. Nieprzestrzeganie tych zasad skutkuje nieważnością testamentu.
W dziedziczeniu ustawowym istnieje hierarchia spadkobierców, która wskazuje, kto ma pierwszeństwo do odziedziczenia majątku. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, istnieje sześć grup spadkobierców:
- Małżonek i dzieci,
- Małżonek i rodzice,
- Małżonek i rodzeństwo,
- Dziadkowie,
- Pasierbowie,
- Gmina i Skarb Państwa.
Pierwszymi w hierarchii są małżonek i dzieci, którzy zwykle dziedziczą równo, z tym że część dla małżonka nie może być mniejsza niż 25% majątku. Jeśli dziecko nie żyje lub odmawia spadku, jego miejsce zajmują wnuki.
Gdy spadkodawca umiera bezdzietnie, spadek dzieli się między małżonka i rodziców, z tym że minimum 25% przypada rodzicom. Jeśli pozostała jedynie matka spadkodawcy, a ojcostwo nie zostało ustalone, przysługuje jej połowa spadku.
Jeśli nie ma współmałżonka ani dzieci, majątek równo dzielą rodzice. Jeśli rodzice nie żyją, spadek trafia do rodzeństwa, które dzieli go równo. Następnie dziedziczą ich dzieci, czyli bratankowie i siostrzenice.
Dziedziczyć mogą także dziadkowie, jeśli są ostatnimi żyjącymi członkami rodziny. Jeśli zstępni dziadków również nie żyją, prawa do spadku nabierają ich potomkowie.
W przypadku braku żyjących spadkobierców rodziny, majątek przejmuje państwo. Wówczas gmina ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub Skarb Państwa przejmują cały majątek, włączając w to dom, kosztowności i pieniądze.
