Sądy będą zobowiązane do rozpatrywania spraw o ustalenie płci jako sprawy pilne. Projekt rozporządzenia w tej kwestii został właśnie opublikowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
– Proces prawnego uzgodnienia płci jest długotrwały i może trwać nawet kilka lat, w zależności od postawy sądu i stanowisk osób pozwanych – alarmuje Rzecznik Praw Obywatelskich i podaje statystyki świadczące o rosnącej liczbie takich spraw. W latach 2014-2019 spraw o ustalenie płci było około 650. Z kolei w latach 2020-2022 w sądach okręgowych prowadzono już 1162 takie sprawy.
Wniosek? Coraz większa liczba jednostek dąży do uznania swojej tożsamości płciowej i jej właściwego odzwierciedlenia w oficjalnych dokumentach. Brak szczegółowej procedury tranzycji prawnej w polskim prawie stanowi jednak utrudnienie w osiągnięciu tego celu.
Aby dokonać zmiany płci, konieczne jest złożenie pozwu przeciwko rodzicom. Procedura wymaga, aby osoba transpłciowa wytoczyła powództwo o ustalenie płci przeciwko swoim rodzicom lub kuratorowi, gdy rodzice nie są już przy życiu. Takie powództwo opiera się na artykule 189 kodeksu postępowania cywilnego, który umożliwia żądanie ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeśli ma się w tym interes prawny.
Jednakże zgodnie z sugestią Rzecznika Praw Obywatelskich, tego rodzaju postępowania często odbywają się bez uwzględnienia ustalonych wzorców orzeczniczych. Zauważono, że sędziowie często podejmują nadmiarowe działania, takie jak powoływanie wielu biegłych lub wzywanie licznych świadków, co wydłuża czas trwania tych procesów. W efekcie na początku marca RPO Marcin Wiącek zaapelował do Ministerstwa Sprawiedliwości o zmiany w regulaminie urzędowania sądów, w tym o uwzględnienie spraw dotyczących ustalenia płci w katalogu spraw pilnych.
Rząd planuje wprowadzić zmiany, aby procedura ustalania płci przebiegała szybciej. Prośba RPO spotkała się z pozytywną reakcją, a w czwartek na stronach rządowych pojawił się projekt zmiany Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, który zakłada zaliczenie spraw dotyczących ustalenia płci do kategorii spraw pilnych. Resort wskazał, że konsekwencją tej zmiany będzie to, że sprawy o ustalenie płci będą kierowane do sędziów w ramach Systemu Losowego przydziału spraw niezwłocznie. Ponadto proponuje się możliwość zajęcia przez pozwanego miejsca obok powoda w trakcie rozprawy, co umożliwiłoby osobom pragnącym dokonać tranzycji prawnej siedzenie obok swoich rodziców. Projekt rozporządzenia został przekazany do opiniowania i konsultacji.pra
Dyrektorka Kampanii Przeciw Homofobii, Mirosława Makuchowska, przyjęła propozycje resortu z zadowoleniem.
Przypominamy, że obecny katalog spraw pilnych określony w Regulaminie urzędowania sądów powszechnych zawiera ponad 20 kategorii. Są wśród nich sprawy dotyczące m.in. tymczasowego aresztowania, o odebranie dziecka rodzicom, umieszczenia nieletnich w placówkach opiekuńczych, eksmisji sprawcy przemocy domowej, wpisu hipotek umownej do księgi wieczystej, wnioski o udzielenie zabezpieczenia i wnioski o nadanie klauzuli wykonalności.
