Aby otrzymać emeryturę lub rentę, konieczne jest spełnienie określonych warunków przez osobę ubiegającą się o te świadczenia. Czy jednak istnieje możliwość pobierania emerytury lub renty przyznanej komuś innemu?
Emerytura lub renta po mężu – jakie są warunki?
Świadczenie emerytalne lub rentowe, pobierane w zastępstwie za inną osobę, najczęściej występuje w przypadku małżonków, gdy jeden z partnerów umiera. W praktyce nie jest to emerytura, ale rodzaj renty rodzinnej, która przysługuje po spełnieniu konkretnych kryteriów. Warto zaznaczyć, że świadczenie to jest indywidualne i ustaje wraz ze zgonem osoby uprawnionej.
Jednak emerytura po mężu nie jest przyznawana ani wypłacana automatycznie przez urząd. Konieczne jest złożenie stosownego wniosku w odpowiednim oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić osobiście, drogą listowną lub za pośrednictwem platformy e-ZUS. Wniosek w tej sprawie to ZUS-Rp2, do którego należy dołączyć następujące dokumenty:
- potwierdzenie daty urodzenia i daty zgonu zmarłego współmałżonka – zrobimy to przy pomocy odpisu aktu zgonu danej osoby;
- dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy;
- odpis aktu małżeństwa lub w przypadku rozwodników – dokument potwierdzający prawo wnioskodawcy do alimentów;
- zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia wdowy/wdowca, jeśli renta ma być wypłacana z tytułu niezdolności do pracy;
- oświadczenie o braku uzyskiwania dochodów z pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Renta lub emerytura po zmarłym mężu/żonie – zasady przyznawania
Renta rodzinna jest wypłacana przez ZUS jedynie w przypadku uznania przez instytucję, że wnioskodawca spełnia niezbędne warunki do otrzymania tego świadczenia. Obecnie uprawnieni do renty rodzinnej są członkowie rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci spełniała jedno z poniższych kryteriów:
- Miała ustalone prawo do emerytury lub spełniała warunki do jej uzyskania.
- Miała ustalone prawo do emerytury pomostowej.
- Miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki do jej uzyskania.
- Pobierała zasiłek przedemerytalny.
- Pobierała świadczenie przedemerytalne.
- Pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Małżonek, który do dnia śmierci żony lub męża pozostawał we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełnia jedno z poniższych warunków:
- W chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy.
- Wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwo uprawnionych do renty rodzinnej, które nie ukończyło 16 lat (18 lat, jeśli uczy się w szkole).
- Sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
- Ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci.
Owdowiała osoba, która nie spełnia powyższych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej przez rok od śmierci współmałżonka lub przez okres uczestnictwa w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do pracy zarobkowej, nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.
Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mogą otrzymać rentę rodzinną, jeżeli spełnią wymienione warunki i mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
Prawo do renty może również przysługiwać małżonce rozwiedzionej lub pozostającej w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (z wyjątkiem mężczyzn).
UWAGA! W wydanym wyroku SA w Warszawie z 30 czerwca 2021 roku (sygn. akt III AUa 460/19) stwierdzono, że uzależnienie prawa do renty dla wdowy bez względu na wiek od istnienia przesłanki niezdolności do pracy uregulowane jest wyłącznie w art. 70 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych część druga zdania. Oznacza to, że dotyczy to wdowy, która w chwili śmierci męża nie osiągnęła wieku 50 lat i nie spełniła warunku wychowywania co najmniej jednego z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu i spełniających kryteria wieku, kształcenia się w szkole, całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Konstrukcja normy art. 70 wprowadza dwie odrębne kategorie wdów dożywotnio uprawnionych do renty rodzinnej po mężu, odrębnie wymienione w ust. 1 i 2 tego przepisu, bowiem inne rozumienie tego dożywotniego prawa czyniłoby zbędnym regulację z ust. 2.
Jeśli ZUS pozytywnie rozpatrzy wniosek o przyznanie renty rodzinnej, wyda decyzję zatwierdzającą. W przypadku decyzji odmownej, wnioskodawca może w ciągu 14 dni od otrzymania pisma złożyć odwołanie.
Wysokość renty rodzinnej nie odpowiada kwocie świadczenia emerytalnego lub rentowego pobieranego przez zmarłego małżonka za jego życia. Obecnie wysokość tego świadczenia wynosi:
- 85% świadczenia zmarłego, jeśli uprawniona jest jedna osoba;
- 90% świadczenia zmarłego, jeśli uprawnione są dwie osoby;
- 95% świadczenia zmarłego, jeśli uprawnione są trzy osoby lub więcej.
ZUS bada uprawnienia zmarłego do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych, do których mógł mieć prawo w chwili śmierci, ustalając rentę rodzinną po świadczeniu w najkorzystniejszej wysokości. Od 1 marca 2024 r. najniższa renta rodzinna wynosi 1 780,96 zł.
Wysokość renty rodzinnej może być obniżona, jeśli uprawniony osiąga dochód z zatrudnienia lub innej działalności podlegającej ubezpieczeniu społecznemu. W niektórych przypadkach świadczenie to może zostać nawet zawieszone. Prawo do renty rodzinnej zostanie zawieszone, gdy dochód wnioskodawcy przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli dochód przekroczy 70%, ale nie więcej niż 130% przeciętnego wynagrodzenia, rentę rodzinną zmniejsza się o nadwyżkę, ale nie więcej niż maksymalna kwota obniżenia.
Renta lub emerytura po mężu:
Małżonek ma prawo do renty rodzinnej po zmarłej żonie lub mężu – często określanej jako emerytura po nieżyjącym małżonku. Jednakże renta rodzinna nie jest automatycznie wypłacana, wdowa lub wdowiec muszą złożyć wniosek i poczekać na jego pozytywne rozpatrzenie przez ZUS. Jeśli dochód uprawnionego przekroczy ustalony próg, może to skutkować obniżeniem lub zawieszeniem wypłaty renty.
Jeśli masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
