Zasady przyznawania renty lub emerytury po mężu

Aby otrzymać emeryturę lub rentę, konieczne jest spełnienie określonych warunków przez osobę ubiegającą się o te świadczenia. Czy jednak istnieje możliwość pobierania emerytury lub renty przyznanej komuś innemu?

Emerytura lub renta po mężu – jakie są warunki?

Świadczenie emerytalne lub rentowe, pobierane w zastępstwie za inną osobę, najczęściej występuje w przypadku małżonków, gdy jeden z partnerów umiera. W praktyce nie jest to emerytura, ale rodzaj renty rodzinnej, która przysługuje po spełnieniu konkretnych kryteriów. Warto zaznaczyć, że świadczenie to jest indywidualne i ustaje wraz ze zgonem osoby uprawnionej.

Jednak emerytura po mężu nie jest przyznawana ani wypłacana automatycznie przez urząd. Konieczne jest złożenie stosownego wniosku w odpowiednim oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić osobiście, drogą listowną lub za pośrednictwem platformy e-ZUS. Wniosek w tej sprawie to ZUS-Rp2, do którego należy dołączyć następujące dokumenty:

• potwierdzenie daty urodzenia i daty zgonu zmarłego współmałżonka – zrobimy to przy pomocy odpisu aktu zgonu danej osoby;
• dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy;
• odpis aktu małżeństwa lub w przypadku rozwodników – dokument potwierdzający prawo wnioskodawcy do alimentów;
• zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia wdowy/wdowca, jeśli renta ma być wypłacana z tytułu niezdolności do pracy;
• oświadczenie o braku uzyskiwania dochodów z pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Renta lub emerytura po zmarłym mężu/żonie – zasady przyznawania

Renta rodzinna jest wypłacana przez ZUS jedynie w przypadku uznania przez instytucję, że wnioskodawca spełnia niezbędne warunki do otrzymania tego świadczenia. Obecnie uprawnieni do renty rodzinnej są członkowie rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci spełniała jedno z poniższych kryteriów:

1. Miała ustalone prawo do emerytury lub spełniała warunki do jej uzyskania.
2. Miała ustalone prawo do emerytury pomostowej.
3. Miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki do jej uzyskania.
4. Pobierała zasiłek przedemerytalny.
5. Pobierała świadczenie przedemerytalne.
6. Pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Małżonek, który do dnia śmierci żony lub męża pozostawał we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełnia jedno z poniższych warunków:

1. W chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy.
2. Wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwo uprawnionych do renty rodzinnej, które nie ukończyło 16 lat (18 lat, jeśli uczy się w szkole).
3. Sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
4. Ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci.

Owdowiała osoba, która nie spełnia powyższych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej przez rok od śmierci współmałżonka lub przez okres uczestnictwa w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do pracy zarobkowej, nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mogą otrzymać rentę rodzinną, jeżeli spełnią wymienione warunki i mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Prawo do renty może również przysługiwać małżonce rozwiedzionej lub pozostającej w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (z wyjątkiem mężczyzn).

UWAGA! W wydanym wyroku SA w Warszawie z 30 czerwca 2021 roku (sygn. akt III AUa 460/19) stwierdzono, że uzależnienie prawa do renty dla wdowy bez względu na wiek od istnienia przesłanki niezdolności do pracy uregulowane jest wyłącznie w art. 70 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych część druga zdania. Oznacza to, że dotyczy to wdowy, która w chwili śmierci męża nie osiągnęła wieku 50 lat i nie spełniła warunku wychowywania co najmniej jednego z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu i spełniających kryteria wieku, kształcenia się w szkole, całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Konstrukcja normy art. 70 wprowadza dwie odrębne kategorie wdów dożywotnio uprawnionych do renty rodzinnej po mężu, odrębnie wymienione w ust. 1 i 2 tego przepisu, bowiem inne rozumienie tego dożywotniego prawa czyniłoby zbędnym regulację z ust. 2.

Jeśli ZUS pozytywnie rozpatrzy wniosek o przyznanie renty rodzinnej, wyda decyzję zatwierdzającą. W przypadku decyzji odmownej, wnioskodawca może w ciągu 14 dni od otrzymania pisma złożyć odwołanie.

Wysokość renty rodzinnej nie odpowiada kwocie świadczenia emerytalnego lub rentowego pobieranego przez zmarłego małżonka za jego życia. Obecnie wysokość tego świadczenia wynosi:

• 85% świadczenia zmarłego, jeśli uprawniona jest jedna osoba;
• 90% świadczenia zmarłego, jeśli uprawnione są dwie osoby;
• 95% świadczenia zmarłego, jeśli uprawnione są trzy osoby lub więcej.

ZUS bada uprawnienia zmarłego do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych, do których mógł mieć prawo w chwili śmierci, ustalając rentę rodzinną po świadczeniu w najkorzystniejszej wysokości. Od 1 marca 2024 r. najniższa renta rodzinna wynosi 1 780,96 zł.

Wysokość renty rodzinnej może być obniżona, jeśli uprawniony osiąga dochód z zatrudnienia lub innej działalności podlegającej ubezpieczeniu społecznemu. W niektórych przypadkach świadczenie to może zostać nawet zawieszone. Prawo do renty rodzinnej zostanie zawieszone, gdy dochód wnioskodawcy przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli dochód przekroczy 70%, ale nie więcej niż 130% przeciętnego wynagrodzenia, rentę rodzinną zmniejsza się o nadwyżkę, ale nie więcej niż maksymalna kwota obniżenia.

Renta lub emerytura po mężu:

Małżonek ma prawo do renty rodzinnej po zmarłej żonie lub mężu – często określanej jako emerytura po nieżyjącym małżonku. Jednakże renta rodzinna nie jest automatycznie wypłacana, wdowa lub wdowiec muszą złożyć wniosek i poczekać na jego pozytywne rozpatrzenie przez ZUS. Jeśli dochód uprawnionego przekroczy ustalony próg, może to skutkować obniżeniem lub zawieszeniem wypłaty renty.

Jeśli masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!