Samorządy mogą całkowicie zakazać sprzedaży mocnych alkoholi na lokalnych stacjach paliw, muszą jedynie wybrać odpowiednią podstawę prawną do takiej uchwały. Od pewnego czasu trwa debata na temat ograniczenia dostępności alkoholu na stacjach benzynowych, jednak jest to już możliwe bez interwencji ustawodawczej, co potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w wyroku wydanym w sprawie II GSK 455/21.
Uchwała rady gminy a zakaz sprzedaży alkoholu
Toruń jako pierwszy skutecznie wprowadził taki zakaz w lutym 2017 roku, kiedy radni uchwalili zakaz sprzedaży, podawania i spożywania alkoholu powyżej 4,5% na stacjach paliw. Wyjątkiem było piwo, a podstawą prawną był art. 14 ust. 6 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Lokale gastronomiczne na stacjach, ale w oddzielnych budynkach, były wyłączone z zakazu. Dwaj właściciele stacji skutecznie zaskarżyli tę uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy (WSA). Sąd unieważnił uchwałę, uznając, że rada miasta przekroczyła swoje uprawnienia, wprowadzając generalny zakaz, co jest zastrzeżone dla ustawodawcy. Ponadto uznał, że narusza to konstytucyjną zasadę równości.
Toruń zaskarżył wyrok WSA do NSA i podjął kolejną uchwałę w czerwcu 2018 roku, dotyczącą zasad usytuowania miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Uchwała ponownie zakazywała sprzedaży mocnych alkoholi na stacjach paliw. WSA również tym razem nie dał zielonego światła na takie rozwiązanie.
Ostatecznie NSA uznał, że Toruń, wprowadzając całkowity zakaz sprzedaży mocnych alkoholi na stacjach paliw, nie przekroczył uprawnień wynikających z art. 14 ust. 6 ustawy antyalkoholowej. Sąd stwierdził, że zakaz nie jest nadmiernie rygorystyczny ani zbyt ogólny i że stacje benzynowe, dostępne całą dobę i mające rozbudowaną sieć, istotnie podnoszą dostępność alkoholu, co wymaga działań zapobiegawczych.
Stacje paliw bez mocnych alkoholi
Drugie podejście Torunia zakończyło się jednak niepowodzeniem. NSA oddalił skargę kasacyjną dotyczącą zasad usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu, uznając, że rada przekroczyła swoje uprawnienia z art. 12 ust. 3 ustawy antyalkoholowej. Sąd podkreślił, że zasady usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu powinny odnosić się do miejsc podlegających ochronie, a kryterium odległości ma charakter pomocniczy.
Według NSA, zakaz nie jest ani zbyt surowy, ani zbyt ogólny, by mógł być wprowadzony jedynie przez ustawodawcę. NSA nie miał również wątpliwości, że stacje benzynowe, z racji swojego charakteru, dostępności przez całą dobę, siedem dni w tygodniu oraz rozbudowanej sieci, znacząco zwiększają dostępność alkoholu. Dlatego konieczne są środki zapobiegawcze, które są obowiązkiem każdej jednostki samorządu terytorialnego (sygn. akt II GSK 1389/18).
Stacje paliw bez mocnych alkoholi
Drugie podejście Torunia do wprowadzenia zakazu zakończyło się niepowodzeniem. NSA odrzucił w tym tygodniu skargę kasacyjną, uznając, że uchwała dotycząca zasad usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu naruszała przepisy. Rada miasta, opisując zakaz, przekroczyła uprawnienia wynikające z art. 12 ust. 3 ustawy antyalkoholowej. NSA zauważył, że zasady dotyczące usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu powinny odnosić się do miejsc podlegających ochronie, a kryterium odległości ma tutaj charakter pomocniczy. Mimo że opisowe ustalenie takich miejsc jest możliwe, sporna uchwała w ogóle nie uwzględniała punktów odniesienia wymagających ochrony. Sędzia NSA Wojciech Kręcisz wyjaśnił, że uchwała nie odnosi się do żadnego miejsca, które zgodnie z ustawą powinno podlegać ochronie.
Sąd zauważył, że sporne rozwiązanie prowadziło do wprowadzenia zakazu sprzedaży alkoholu na stacjach paliw, co jest możliwe na podstawie art. 14 ust. 6 ustawy, co NSA już wcześniej potwierdził. Jednak różne przepisy mają różne podstawy i zakresy kompetencji.
Wyrok jest prawomocny.
KONKLUZJA:
Interpretacja przepisów zawarta w omawianych wyrokach NSA potwierdza nie tylko uprawnienie rady gminy do wprowadzenia zakazu sprzedaży napojów alkoholowych na stacjach benzynowych w danej gminie. Akceptuje również postrzeganie tego działania jako realizację obowiązku gminy do osiągnięcia celów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wspólnie, wyroki te tworzą rozwiązanie przypominające przepis kulinarny, jak podjąć ważną uchwałę, opierając ją na art. 14 ust. 6 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Ponadto, wyroki te uznają za właściwe zawarcie w uchwale definicji obiektów stacji paliw objętych zakazem, poprzez wskazanie, że zakaz dotyczy stacji paliw zlokalizowanych na terenie danego miasta.
