Oświadczenie woli stanowi podstawę wielu czynności prawnych, reprezentując intencję jednej lub więcej osób w realizacji określonej czynności prawnej. Niemniej jednak prawo przewiduje sytuacje, w których takie oświadczenie może być nieważne lub możliwe jest unieważnienie jego skutków prawnych. Niniejszy artykuł skupia się na przepisach polskiego prawa cywilnego dotyczących wad oświadczenia woli, omawiając różne ich rodzaje oraz konsekwencje prawne.
Rodzaje wad oświadczenia woli
- Brak świadomości lub swobody (Art. 82):
Oświadczenie woli jest nieważne, jeśli osoba składająca je, z jakiegoś powodu, nie mogła świadomie lub swobodnie podejmować decyzji i wyrażać woli. Dotyczy to przede wszystkim osób dotkniętych chorobami psychicznymi, niedorozwojem umysłowym lub innymi zaburzeniami psychicznymi, nawet jeśli te stany były przemijające. W rezultacie, oświadczenie złożone w takich okolicznościach może zostać uznane za nieważne. - Pozorność (Art. 83):
Wada oświadczenia woli jako pozorność występuje, gdy oświadczenie zostało złożone dla pozoru, z zgodą drugiej strony. Oznacza to, że strony umawiają się, że oświadczenie nie będzie miało rzeczywistych skutków prawnych. Jednak jeśli zostało złożone w celu ukrycia innej czynności prawnej, jego ważność ocenia się według właściwości tej ukrytej czynności. Ponadto, pozorność nie wpływa na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, chyba że osoba trzecia nabyła prawo lub została zwolniona od obowiązku na podstawie pozornego oświadczenia, chyba że działała w złej wierze. - Błąd (Art. 84):
Błąd co do treści czynności prawnej pozwala na unieważnienie skutków prawnych oświadczenia woli. Jednak unieważnienie jest możliwe tylko wtedy, gdy błąd został spowodowany przez osobę, której oświadczenie było skierowane, nawet bez jej winy, lub gdy ta osoba wiedziała lub mogła łatwo zauważyć błąd. To ograniczenie nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Istotne jest, aby błąd był istotny, tzn. że osoba składająca oświadczenie woli nie złożyłaby go, gdyby znała prawdziwy stan rzeczy i oceniała sytuację rozsądnie. - Zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca (Art. 85):
Jeśli oświadczenie woli zostało zniekształcone przez osobę przekazującą je, skutki są takie same jak w przypadku błędu przy jego złożeniu. Oznacza to, że osoba, której wola została zniekształcona, może unieważnić skutki prawne takiego oświadczenia. - Podstęp (Art. 86):
Jeśli błąd został podstępnie wywołany przez drugą stronę, osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem tego błędu, może unieważnić jego skutki prawne, nawet jeśli błąd nie był istotny lub nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest równoznaczny z podstępem strony, jeśli strona ta wiedziała o podstępie i nie zawiadomiła o nim drugiej strony, albo jeśli czynność prawna była nieodpłatna. - Groźba (Art. 87):
Oświadczenie woli złożone pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej może być unieważnione, jeśli z okoliczności wynika, że osoba składająca oświadczenie mogła się obawiać poważnego zagrożenia dla siebie lub innej osoby. Groźba musi być na tyle poważna, aby uzasadniać strach i mieć wpływ na decyzję osoby składającej oświadczenie woli.
Proces unieważnienia skutków prawnych
Zgodnie z artykułem 88 kodeksu cywilnego, istnieje określona procedura unieważnienia skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Unieważnienie następuje poprzez złożenie pisemnego oświadczenia osobie, której dotyczyło pierwotne oświadczenie woli. Prawo do unieważnienia wygasa po roku od momentu wykrycia błędu lub ustania stanu obawy spowodowanej groźbą.
Podsumowanie
Wady oświadczenia woli stanowią istotny aspekt polskiego prawa cywilnego, mający na celu chronienie jednostek przed niepożądanymi konsekwencjami prawnymi wynikającymi z wadliwych oświadczeń. Zrozumienie przepisów dotyczących braków świadomości, pozorności, błędów, podstępów i groźby umożliwia skuteczniejsze dochodzenie praw w przypadku wystąpienia oświadczenia woli obarczonego wadą.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
