Dziedziczenie po rodzicach – jakie będą udziały dzieci w spadku, a kto jeszcze może otrzymać dziedziczenie? Często to dzieci są głównymi beneficjentami spadku po rodzicach. Nawet jeśli nie zostaną wymienione w testamencie, mają prawo do zachowku, chyba że zostaną wydziedziczone. Jakie są zatem przepisy dotyczące dziedziczenia po rodzicach i co obejmuje spadek? O tym poniżej.
POLECAMY: Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe i nabyć spadek
Dziedziczenie po rodzicach – czy był testament?
Jak wygląda dziedziczenie po rodzicach? Pierwszym krokiem jest sprawdzenie, czy zmarły rodzic spisał testament. W nim mógł określić, kto ma dziedziczyć po nim. Pominięte dzieci mogą żądać zachowku. Rodzic mógł również w testamencie wykluczyć swoje dziecko, pozbawiając je prawa do zachowku. O tym piszemy dalej.
Co jeśli nie ma testamentu?
W takim przypadku, kto dziedziczy i w jakiej części decydują przepisy Kodeksu cywilnego. Najpierw omówimy dziedziczenie po rodzicach, gdy nie ma testamentu.
Dziedziczenie po rodzicach – gdy brak testamentu
Najczęściej sytuacja polega na braku testamentu. Wtedy przepisy Kodeksu cywilnego decydują, kto dziedziczy i w jakiej części. Wszystko zależy od sytuacji rodzinnej zmarłego.
Najpierw spadek przysługuje najbliższej rodzinie zmarłego. Wliczają się w nią tylko małżonek zmarłego i dzieci zmarłego. Obowiązują dwie istotne zasady (art. 931 Kodeksu cywilnego):
- małżonek i dzieci dziedziczą równymi częściami;
- część przeznaczona dla małżonka nie może być mniejsza niż jedna czwarta całego spadku.
Przykład 1.
Krzysztof zmarł, pozostawiając żonę i dwójkę dzieci (syna i córkę). Nie pozostawił testamentu. Spadek zostanie podzielony między żonę (1/3), syna (1/3) i córkę (1/3).
Przykład 2.
Maria zmarła, pozostawiając męża i czwórkę dzieci. Nie pozostawiła testamentu. Spadek zostanie podzielony między męża (1/4) i każde z czwórki dzieci (po 3/16 każde).
Co jeśli drugi z rodziców był już zmarły w chwili śmierci rodzica, a nie było testamentu? Spadek dziedziczą tylko dzieci, równomiernie. Rodzeństwo lub kuzyni zmarłego nie otrzymają żadnej części spadku.
Przykład 3.
Tomasz zmarł jako wdowiec, pozostawiając trójkę dzieci. Nie pozostawił testamentu. Jego spadkobiercami będą dzieci, każde otrzymując 1/3.
Dziedziczenie po rodzicach – gdy któreś z dzieci już nie żyje
Może się zdarzyć, że któreś z dzieci zmarło wcześniej, przed swoim rodzicem. Jak wówczas wygląda dziedziczenie po rodzicach?
Wszystko zależy od tego, czy zmarłe dziecko pozostawiło swoje potomstwo. Jeśli nie, nie jest brane pod uwagę. Jeśli tak, jego udział trafia do potomków.
Przykład 4.
Jan zmarł w 2024 r., pozostawiając trójkę dzieci. Jego najstarszy syn, Krzysztof, zmarł w 2010 r. Nie pozostawił potomków. W momencie śmierci Jana żyła jego córka, drugi syn i żona. Ponieważ najstarszy syn zmarł wcześniej i nie pozostawił potomków, jego udział nie jest brany pod uwagę. W tej sytuacji spadek zostaje podzielony między żonę (1/3), córkę (⅓) i drugiego syna (⅓).
Przykład 5.
Maria zmarła w 2024 r., pozostawiając dwójkę dzieci (syna i córkę), ale córka zmarła wcześniej w 2014 r. Córka miała syna Adama (wnuka Marii). W momencie śmierci Marii żyli mąż, syn i wnuk Adam. Spadek zostaje podzielony między męża (1/3), syna (1/3) i wnuka Adama (1/3).
Jaka część majątku rodziców to spadek?
Co wchodzi do spadku po zmarłym rodzicu?
Jeśli rodzice mieli rozdzielność majątkową, sprawa jest prosta, ponieważ każdy z nich posiadał swój osobisty majątek. Do spadku wchodzi wtedy majątek osobisty zmarłego rodzica.
Jednakże większość polskich małżeństw funkcjonuje w systemie wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, że majątek zdobyty podczas trwania małżeństwa jest wspólny. Każdy z małżonków może również posiadać osobisty majątek (na przykład otrzymany w formie darowizny). Jednak zazwyczaj większość wartościowego majątku jest wspólna. Gdy jeden z małżonków umiera, wspólność majątkowa ustaje i majątek wspólny dzieli się na pół. Połowa staje się majątkiem osobistym żyjącego małżonka, a druga połowa wchodzi do spadku po zmarłym. Dziedziczenie obejmuje to, co wchodzi do spadku.
Przykład 6:
Anna i Jan K. podczas małżeństwa kupili działkę i wybudowali dom, który stanowił ich wspólny majątek małżeński. Po śmierci Jana K., połowa nieruchomości stała się wyłączną własnością Anny K., a druga połowa weszła do spadku. Ponieważ Jan K. miał dwójkę dzieci, spadek po nim podzielił się równo (po 1/3) między żonę i każde z dzieci. Do spadku weszła tylko połowa nieruchomości, więc każde z dzieci uzyskało 1/6 udziału w nieruchomości, podczas gdy pozostałe 4/6 należą do Anny K. (3/6 z podziału majątku wspólnego i 1/6 z dziedziczenia).
Testament, czyli jak pozbawić dzieci spadku?
Jeśli rodzic nie chce, aby jego dzieci dziedziczyły, powinien sporządzić testament, wskazując innego spadkobiercę. Można w ten sposób na przykład wskazać jedno dziecko jako spadkobiercę, pomijając inne. Testament ma pierwszeństwo przed zasadami dziedziczenia z Kodeksu cywilnego. Dziecko pominięte w testamencie nie dziedziczy spadku, ale ma prawo do zachowku.
Zachowek, czyli gdy pominięto dziecko w testamencie
Pominięcie dziecka w testamencie nie oznacza, że nic nie dostanie. Dziecko ma prawo do zachowku, który wynosi połowę tego, co dziecko otrzymałoby, gdyby testamentu nie było. Jeśli dziecko jest niepełnoletnie lub trwale niezdolne do pracy, zachowek wynosi 2/3.
Przykład 7:
Helena miała troje dzieci, a jej mąż zmarł wcześniej. Gdyby Helena nie sporządziła testamentu, każde z dzieci otrzymałoby po 1/3 majątku. Helena jednak zapisała cały majątek swojemu przyjacielowi. Każde z dzieci może żądać zachowku, co w tym przypadku oznacza 1/6 spadku dla każdego z nich.
Co to jest wydziedziczenie dziecka?
Wydziedziczenie dziecka oznacza, że spadkodawca w testamencie zaznaczył, że dziecku nie przysługuje ani spadek, ani zachowek. Wydziedziczenie jest możliwe, gdy uprawniony do zachowku:
- Uporczywie działa wbrew zasadom współżycia społecznego.
- Popełnił umyślne przestępstwo przeciwko spadkodawcy lub bliskiej mu osobie.
- Uporczywie nie spełnia obowiązków rodzinnych.
Powody wydziedziczenia muszą być wskazane w testamencie. Jeśli spadkodawca przebaczył dziecku, wydziedziczenie nie jest możliwe.
