Emerytura po zmarłym współmałżonku – praktyczny poradnik

Współmałżonek może ubiegać się o uzyskanie z ZUS emerytury lub renty po zmarłym mężu lub żonie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, świadczenie to określa się jako rentę rodzinną – bez względu na to, czy zmarła osoba przed śmiercią pobierała rentę czy emeryturę. W niniejszym poradniku omawiamy wszystko, co należy wiedzieć o emeryturze po mężu. Zapraszamy do wnikliwej lektury.

POLECAMY: Pieniądzmi zgromadzonymi na koncie bankowym osoby zmarłej można dysponować bez sprawy spadkowej. Jak to zrobić?

Prawo do renty wdowiej – komu przysługuje?

W polskim prawie nie ma takiego terminu jak emerytura po mężu. W polskim ustawodawstwie funkcjonuje zaś renta rodzinna. Jest to świadczenie przysługujące nie tylko żonom po zmarłych mężach, ale również innym osobom, które są blisko spokrewnione ze zmarłym.

To Cię powinno też zainteresować: Urlop okolicznościowy – śmierć teścia

Komu przysługuje prawo do emerytury wdowiej? Do emerytury wdowiej uprawnieni są:

• wdowa lub wdowiec,
• dzieci zmarłego (w tym także dzieci adoptowane),
• wnuki oraz inne dzieci przyjęte przez zmarłego na wychowanie,
• rodzice zmarłego.

Odprawa pośmiertna – zasady nabycia odprawy pośmiertnej

Odprawa pośmiertna to specjalne świadczenie wypłacane przez pracodawcę członkom rodziny zmarłego pracownika. Jest ono przekazywane tylko wtedy, gdy pracownik zmarł podczas trwania stosunku pracy bądź po jego zakończeniu, lecz wyłącznie wtedy, gdy do śmierci doszło podczas pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy powstałej na skutek choroby. Prawo do uzyskania odprawy pośmiertnej powstaje bez względu na to, w jakim miejscu oraz z jakiego powodu nastąpiła śmierć danego pracownika.

O odprawę pośmiertną może wnioskować:

• małżonek zmarłego,
• inni członkowie rodziny, którzy spełniają warunki niezbędne do uzyskania renty rodzinnej.

Pierwszeństwo we wnioskowaniu o odprawę pośmiertną mają małżonkowie osoby zmarłej. Należy jednak pamiętać o tym, że w przypadku, gdy przed zgonem zmarłego małżonkowie pozostawali w separacji, to małżonek nie otrzyma tego świadczenia. Warto także wiedzieć o tym, że prawo do otrzymania odprawy pośmiertnej nie wchodzi w skład spadku. Oznacza to, że gdy nie ma osób uprawnionych do otrzymania odprawy, wypłacanie odprawy spadkobiercy nie jest obowiązkiem pracodawcy.

Ile wynosi odprawa pośmiertna? Wysokość odprawy pośmiertnej jest uzależniona od stażu pracy. Kodeks pracy wskazuje, że odprawa pośmiertna wynosi:

• równowartość jednego miesięcznego wynagrodzenia – w przypadku, gdy pracownik był zatrudniony w danej firmie przez okres krótszy niż 10 lat,
• równowartość wynagrodzenia za trzy miesiące – w przypadku, gdy pracownik był zatrudniony w danej firmie przez minimum 10 lat,
• równowartość wynagrodzenia za sześć miesięcy – w przypadku, gdy pracownik był zatrudniony w danej firmie przez minimum 15 lat.

Dziedziczenie emerytury. Czy można odziedziczyć emeryturę?

W skrócie – tak. W Polsce istnieje możliwość odziedziczenia emerytury np. po zmarłym małżonku. W momencie odziedziczenia tego świadczenia nie będzie się ono jednak nazywało emeryturą tylko rentą rodzinną.

Czy dziedziczy się całą emeryturę po małżonku? Niestety nie. Wysokość renty rodzinnej wynosi 85% świadczenia emerytalnego, który otrzymywał małżonek.

Przykład: mąż otrzymywał 2500 emerytury. Wdowa po nim otrzyma zatem rentę rodzinną w wysokości 2150 złotych (tj. 85% wysokości emerytury małżonka).

Dziedziczenie emerytury – kto jeszcze ma prawo do dziedziczenia emerytury?

Zgodnie z polskim prawem nie tylko żona lub mąż mają prawo do dziedziczenia emerytury po zmarłym małżonku. Dziedziczyć emeryturę może kilka osób jednocześnie, wówczas takie świadczenie nazywa się łączną rentą rodzinną. Kto jeszcze może to być? Mogą być to również rodzice zmarłego, dzieci, wnuki czy rodzeństwo.

Należy jednak pamiętać, że każda z osób, która ma odziedziczyć rentę rodzinną musi spełniać określone warunki. Są one zróżnicowane, zależnie kogo dotyczą. Jak?

Wdowa po zmarłym mężu musi mieć ukończone 45 lat. Fizycznie pieniądze otrzyma dopiero od momentu ukończenia 50 lat i będzie je pobierać dożywotnio.

Inna sytuacja jest w przypadku dziedziczenia emerytury, gdy dotyczy to dzieci zmarłego. W tym kontekście dzieci uprawnione do renty rodzinnej można poszeregować w trzy grupy: do ukończenia 16. roku życia; do 25. roku życia, o ile wciąż się uczą; bez względu na wiek, o ile np. są lub były niezdolne do pracy przed ukończeniem 16. roku życia.

Dziedziczenie emerytury. Jaką część emerytury można odziedziczyć? Ile wynosi renta rodzinna?

Procentowa wysokość renty rodzinnej uzależniona jest od tego ile osób będzie do niej uprawnione.

– W sytuacji, gdy do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba, wówczas odziedziczy się 85% emerytury zmarłego.

– W sytuacji, gdy do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby, wówczas odziedziczy się 90% emerytury zmarłego.

– W sytuacji, gdy do renty rodzinnej uprawnionych jest trzy lub więcej osób, wówczas odziedziczy się 95% emerytury zmarłego.

Jak dzielona jest dziedziczona emerytura? Jeśli emeryturę dziedziczą dwie osoby (np. wdowa po zmarłym i ich syn), wówczas otrzymają po połowie przyznanej wspólnej renty rodzinnej, która będzie odpowiadać 90% emerytury, jaką otrzymywał uprawniony do tego świadczenia za życia.

Dziedziczenie emerytury. Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie emerytury

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych informuje, że prawa do dziedziczenia emerytury nie ma osoba, która do dnia śmierci małżonka nie pozostawała z nim we „wspólności majątkowej”.

Należy tu zaznaczyć, że „wspólność małżeńska” to nie to samo co „wspólność majątkowa”. Ma szerszy wymiar i odnosi się do całościowej relacji między mężem i żoną (emocjonalnej, fizycznej czy ekonomicznej). Innymi słowy brak posiadania „wspólności majątkowej” nie wyklucza życia we „wspólności małżeńskiej”.

Skomplikowane? Trochę tak. Uproszczając – rozdzielność majątkowa nie powinna wykluczać na dziedziczenie emerytury, co potwierdza orzecznictwo sądowe.

W ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wymienione są przesłanki, jakie musi spełniać wdowa (wdowiec), aby otrzymać rentę rodzinną po zmarłym współmałżonku, który w chwili śmierci miał ustalone prawo do emerytury. Z ustawy wyraźnie wynika, że takiego prawa nie ma wdowa (wdowiec), która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, chyba że miała prawo do alimentów od męża ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Jakie warunki, należy spełnić, aby mieć prawo do przejęcia świadczenia?

W poniższej tabeli omawiamy, jakie warunki muszą spełnić poszczególni krewni zmarłego, aby móc przejąć jego emeryturę.

Wdowa lub wdowiec	Dzieci (dzieci zmarłego, dzieci jednego z małżonków w tym również dzieci adoptowane)	Wnuki oraz pozostałe dzieci przyjęte przez zmarłego na wychowanie	Rodzice zmarłego
Warunek niezbędny do spełnienia przez wdowę lub wdowca to ukończenie 50-tego roku życia w chwili śmierci współmałżonka. Oprócz tego, trzeba być również niezdolnym do pracy bądź wychowywać dziecko posiadające prawo do otrzymania renty po zmarłym rodzicu.	Renta rodzinna jest wypłacana do 16. lub 25. roku życia pod warunkiem, że dzieci będą kontynuowały naukę. Świadczenie jest wypłacane bezterminowo tylko wtedy, gdy dziecko w tym czasie stanie się całkowicie niezdolne do pracy bądź nie będzie miało warunków do samodzielnej egzystencji.	Renta jest w tym przypadku wypłacana na takich samych warunkach jak w przypadku dzieci zmarłego. Ponadto w przypadku, gdy o rentę ubiegają się dzieci przyjęte na wychowanie, objęcie opieki nad dzieckiem musiało nastąpić minimum rok przed śmiercią zmarłego. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest śmierć zmarłego na skutek wypadku.	Mają prawo do wnioskowania o uzyskanie renty rodzinnej jeżeli dotychczas zmarłe dziecko ich nie utrzymywało, a w momencie śmierci dziecka byli niezdolni do pracy bądź wychowują dziecko zmarłego posiadające prawo do pobierania renty rodzinnej.

Alimenty a renta po zmarłym

Jeżeli małżonkowie przed śmiercią zmarłego byli rozwiedzeni, a kobieta chciała uzyskać (skierowała sprawę do sądu) bądź pobierała od swojego byłego męża alimenty, to jest to jednoznaczne z tym, że najprawdopodobniej nie będzie mogła pobierać takiego świadczenia. Dlaczego?

Podobną sprawę kilka lat temu rozstrzygał Sąd Apelacyjny w Lublinie. Kobieta bezskutecznie ubiegała się o alimenty od swojego byłego męża, zaś po jego śmierci chciała otrzymać rentę wdowią. Złożyła wniosek do ZUS, jednak został on odrzucony. Urzędnicy ZUS podkreślali, że wnioskodawczyni nie spełniła wymogów wskazanych w ustawie, które są niezbędne do uzyskania tego świadczenia. Kobieta odwołała się jednak do sądu. Sądy we wszystkich instancjach stały jednak na stanowisku, że renta po zmarłym się kobiecie nie należy.

Czy można dorabiać do renty po zmarłym?

Dorabianie do renty po zmarłym jest jak najbardziej możliwe. Świadczeniobiorców obowiązują tutaj dokładnie takie same zasady jak emerytów i rencistów. W przypadku, gdy przychód uzyskiwany przez świadczeniobiorcę z tytułu pracy dodatkowej podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał ogłoszony ostatnio przez GUS, wysokość renty rodzinnej nie ulega żadnym zmianom.

W sytuacji, gdy osoba uprawniona uzyskuje przychód, który przekracza 130% średniego miesięcznego wynagrodzenia, wówczas renta ulega zawieszeniu. Uzyskiwanie przychodu w kwocie z przedziału od 70 do 130% średniego wynagrodzenia powoduje zmniejszenie renty o kwotę przekroczenia pierwszego progu zarobkowego. Nie może to być jednak kwota większa niż aktualnie obowiązująca maksymalna kwota zmniejszenia określona przez ZUS.

ZUS emerytura po mężu – niezbędne dokumenty

Aby uzyskać prawo do pobierania emerytury po mężu, należy złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) komplet dokumentów. Oto lista najważniejszych dokumentów, które powinna dostarczyć wdowa chcąca rozpocząć pobieranie emerytury po mężu:

• akt urodzenia oraz akt zgonu męża bądź innego członka rodziny, po którym ma być wypłacana renta rodzinna,
• akt urodzenia osoby wnioskującej o uzyskanie renty rodzinnej,
• dokumenty potwierdzające prawo do uzyskiwania renty, na przykład odpis aktu małżeństwa,
• zaświadczenie od lekarza na temat stanu zdrowia dziecka bądź osoby owdowiałej – dotyczy przypadków, gdy renta rodzinna ma być wypłacana z powodu niezdolności do pracy,
• zaświadczenie o pobieraniu nauki bądź uczęszczaniu do szkoły – dotyczy przypadków, gdy o rentę ubiega się dziecko zmarłego w wieku powyżej 16 lat,
• oświadczenie na temat pozostawania we wspólności małżeńskiej do momentu śmierci współmałżonka bądź zaświadczenie na temat ustalenia prawa do alimentów na podstawie decyzji sądu,
• oświadczenie potwierdzające, że wnioskodawca nie posiada dochodów z pracy zarobkowej bądź pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wzór formularza można znaleźć na stronie internetowej ZUS bądź w jednym z oddziałów tej instytucji.

Emerytura po śmierci małżonka – podsumowanie najważniejszych kwestii

Emerytura po śmierci małżonka, czyli renta rodzinna, to popularne świadczenie, które pobierają zazwyczaj kobiety po zmarłych mężach, jednak grono osób uprawnionych do jego pobierania jest znacznie szersze. Aby otrzymać rentę rodzinną, należy pamiętać o spełnieniu opisanych w niniejszym artykule formalności oraz wymogów.

Podsumowanie:

• Do emerytury wdowiej uprawnieni są wdowa lub wdowiec, dzieci zmarłego, wnuki oraz inne dzieci przyjęte przez zmarłego na wychowanie oraz rodzice zmarłego.
• Odprawa pośmiertna jest przekazywana tylko w przypadku śmierci pracownika podczas trwania stosunku pracy bądź po jego zakończeniu, lecz wyłącznie wtedy, gdy do śmierci doszło podczas pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy powstałej na skutek choroby.
• Wysokość odprawy pośmiertnej jest uzależniona od stażu pracy, a odprawa pośmiertna może być wnioskowana przez małżonka zmarłego, członków rodziny oraz spadkobierców, jednak tylko w przypadku, gdy nie ma osób uprawnionych do otrzymania odprawy.
• Warunkiem niezbędnym do spełnienia przez wdowę lub wdowca, aby móc przejąć emeryturę zmarłego, jest ukończenie 50-tego roku życia w chwili śmierci współmałżonka oraz być niezdolnym do pracy bądź wychowywać dziecko posiadające prawo do otrzymania renty po zmarłym rodzicu.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!

Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.