W dniu 29 lipca 2024 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał kluczowy wyrok dotyczący dostępu do pomocy społecznej i zasiłków dla obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi w krajach Unii Europejskiej. Orzeczenie to stanowi ważny krok w kierunku zapewnienia równego traktowania i niedyskryminacji cudzoziemców w Unii.
POLECAMY: Inżynier z Afryki sprawdza stan gruntu w katowickich zbiornikach
Kontekst sprawy
Wyrok TSUE dotyczył dwóch obywateli państw trzecich, rezydentek długoterminowych we Włoszech, które złożyły wniosek o uzyskanie tzw. dochodu z tytułu obywatelstwa – świadczenia socjalnego mającego na celu zapewnienie minimum egzystencji. Aby spełnić warunki wymagane przez włoskie prawo, kobiety poświadczyły, że mieszkały we Włoszech przez co najmniej 10 lat, z czego ostatnie dwa lata nieprzerwanie. Na tej podstawie otrzymały one zasiłki w wysokości 3,5 tys. euro i 3,2 tys. euro.
Jednakże, po dochodzeniu okazało się, że okres zamieszkiwania kobiet w kraju był krótszy niż wymagane 10 lat. W wyniku tego, włoski sąd oskarżył je o popełnienie przestępstwa, co skłoniło sąd w Neapolu do skierowania sprawy do TSUE z zapytaniem o zgodność włoskiego przepisu z prawem unijnym.
Wyrok Trybunału
Dyskryminacja rezydentów długoterminowych
TSUE orzekł, że uzależnienie dostępu do pomocy społecznej i zasiłków od warunku zamieszkiwania przez co najmniej 10 lat jest dyskryminujące wobec rezydentów z państw trzecich. Trybunał podkreślił, że choć ten warunek formalnie dotyczy także obywateli krajowych, w praktyce głównie wpływa na obcokrajowców.
Zgodność z Dyrektywą UE
Dyrektywa UE przewiduje, że obywatel państwa trzeciego musi legalnie i nieprzerwanie zamieszkiwać na terytorium państwa członkowskiego przez co najmniej pięć lat, aby uzyskać status rezydenta długoterminowego. TSUE zaznaczył, że ten pięcioletni okres powinien być wystarczający do uzyskania prawa do równego traktowania w zakresie środków zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej.
Zakaz arbitralnego przedłużania okresu zamieszkiwania
Trybunał podkreślił, że państwo członkowskie nie może arbitralnie przedłużać okresu zamieszkiwania ponad wymaganą przez dyrektywę pięcioletnią granicę, aby rezydent mógł skorzystać ze swoich praw. Skoro pięcioletni okres jest wystarczający dla pracodawców w Unii, to powinien on także wystarczyć do uzyskania prawa do pomocy społecznej.
Ochrona przed karami
TSUE również uznał, że państwo członkowskie nie może karać w postępowaniu karnym rezydenta za fałszywe poświadczenie niezgodnego z prawem UE warunku zamieszkiwania. Oznacza to, że w przypadku, gdy rezydent poda nieprawdziwe informacje dotyczące okresu zamieszkiwania, ale dotyczą one warunku sprzecznego z prawem unijnym, nie powinien on być za to karany.
