Status samotnego rodzica a preferencyjne rozliczenie PIT

W Polsce status samotnego rodzica jest kluczowym elementem uprawniającym do preferencyjnego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Zmiany w prawie podatkowym od 2022 roku wywołały wiele kontrowersji i niejasności, szczególnie w kontekście rodziców rozwiedzionych, którzy wspólnie sprawują opiekę nad dziećmi. Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Szczecinie w swoim wyroku rozwiał część wątpliwości, podkreślając, że zmiany te nie eliminują automatycznie prawa do preferencyjnego rozliczenia PIT dla obojga rodziców.

Przypadek ojca: Interpretacja i odrzucenie przez fiskusa

W styczniu 2024 roku rozwiedziony ojciec złożył wniosek o interpretację podatkową, w którym przedstawił swoją sytuację. Jego głównym źródłem dochodów była jednoosobowa działalność gospodarcza oraz renta socjalna. Ma dwóch małoletnich synów, którzy mieszkają z matką, jednak ojciec również sprawuje nad nimi opiekę, gdy przebywają w jego domu. Podkreślił, że w tych okresach samodzielnie ponosi koszty utrzymania dzieci i zaspokaja ich potrzeby.

Stanowisko fiskusa

Fiskus odmówił ojcu prawa do preferencyjnego rozliczenia PIT, powołując się na zmiany przepisów wprowadzone nowelizacjami z 29 października 2021 roku oraz 9 czerwca 2022 roku. Zgodnie z art. 6 ust. 4c ustawy o PIT, preferencyjne opodatkowanie przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców, który samotnie wychowuje dzieci. Dodatkowo, art. 6 ust. 4f wyklucza możliwość skorzystania z ulgi przez rodzica, który wspólnie z drugim rodzicem lub opiekunem prawnym wychowuje dziecko, nawet jeśli wychowanie odbywa się naprzemiennie.

Orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie

WSA w Szczecinie podszedł do sprawy inaczej. W wyroku podkreślił, że wykładnia art. 6 ust. 4c ustawy o PIT nie powinna ograniczać statusu samotnego rodzica wyłącznie do tych wychowujących dzieci bez wsparcia drugiego rodzica. Sąd zaznaczył, że przepis ten mówi jedynie, iż rodzic chcący skorzystać z ulgi musi „w roku podatkowym samotnie wychowywać dzieci”.

Samotne wychowywanie dzieci

Sąd stwierdził, że samotne wychowywanie dzieci nie oznacza, że rodzic musi być jedyną osobą sprawującą opiekę nad dziećmi przez cały rok podatkowy. Kluczowe jest, aby rodzic nie wykonywał w tym samym czasie i miejscu czynności wychowawczych wspólnie z drugim rodzicem. W przypadku tego ojca, rodzice sprawują opiekę nad dziećmi oddzielnie, w swoim miejscu zamieszkania, co spełnia definicję samotnego wychowywania dzieci.

Znaczenie wyroku

Wyrok WSA w Szczecinie ma duże znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących preferencyjnego rozliczenia PIT przez rozwiedzionych rodziców. Sąd uznał, że przepis nie może być interpretowany w sposób eliminujący jedno z rodziców z życia dziecka. Takie podejście byłoby sprzeczne z celem ustawodawcy, jakim jest wspieranie rodziców w wychowywaniu dzieci.

Reguły wykładni celowościowej i systemowej

WSA zwrócił uwagę, że interpretacja fiskusa jest niezgodna z regułami wykładni celowościowej i systemowej. Celem wprowadzenia ulgi podatkowej było umożliwienie preferencyjnego rozliczenia podatkowego dla osób, które samotnie i samodzielnie sprawują opiekę nad dziećmi. Racjonalny ustawodawca, realizując politykę prorodzinną, nie mógłby uzależnić preferencji podatkowych od wyeliminowania jednego z rodziców z opieki nad dziećmi.

Analiza zmian w przepisach

Sąd dokonał również analizy zmian w przepisach, uznając, że wcześniejsze korzystne orzecznictwo dotyczące statusu osoby samotnie wychowującej dzieci zachowuje aktualność w odniesieniu do nowych regulacji obowiązujących od 1 lipca 2022 roku.

Podsumowanie

Orzeczenie WSA w Szczecinie jest istotnym krokiem w kierunku ochrony praw rozwiedzionych rodziców do preferencyjnego rozliczenia PIT. Sąd jednoznacznie stwierdził, że zmiany w przepisach nie mogą automatycznie pozbawiać rodzica prawa do ulgi, jeśli faktycznie sprawuje on samotną opiekę nad dziećmi. Wyrok ten podkreśla znaczenie indywidualnej oceny każdej sytuacji i przeciwdziała nadmiernemu rygoryzmowi interpretacyjnemu fiskusa. Wyrok nie jest prawomocny, jednak stanowi ważny precedens w polskim systemie prawnym.

Zagadnienie dotyczące tego, który z rodziców w świetle regulacji PIT może być uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko, zostało ponownie podjęte przez Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) po wprowadzeniu zmian ustawowych. Analiza sądu uwzględniała zarówno przepisy dotyczące władzy rodzicielskiej, jak i intencję ustawodawcy przy wprowadzaniu ulgi podatkowej dla samotnych rodziców.

Kluczowe aspekty analizy sądu:

1. Dystynkcja między sprawowaniem władzy rodzicielskiej a wychowywaniem dziecka: Sąd zwrócił uwagę, że władza rodzicielska, która może być sprawowana przez oboje rodziców, nie jest równoznaczna z wychowywaniem dziecka, rozumianym jako zapewnienie mu domu rodzinnego. Pozbawienie jednego z rodziców władzy rodzicielskiej jest możliwe jedynie w wyjątkowych przypadkach.
2. Wspólne gospodarstwo domowe: Fakt, że oboje rodzice mają władzę rodzicielską, nie oznacza, że tworzą oni wspólne gospodarstwo domowe wraz z dzieckiem. Prawo do ulgi podatkowej przysługuje temu rodzicowi, który rzeczywiście prowadzi oddzielne gospodarstwo domowe z dzieckiem, niezależnie od drugiego rodzica.
3. Cel zmian ustawowych z 2022 roku: Zmiany te miały na celu wyeliminowanie nadużyć związanych z ulgą podatkową w sytuacjach, gdy oboje rodzice prowadzą jedno wspólne gospodarstwo domowe. Intencją ustawodawcy było wspieranie faktycznie samotnych rodziców, którzy samodzielnie prowadzą gospodarstwo domowe z dzieckiem.

Wnioski:

WSA w swoim orzeczeniu podkreślił, że kluczowym kryterium jest prowadzenie przez rodzica oddzielnego gospodarstwa domowego z dzieckiem. Fakt posiadania władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców nie wyklucza prawa do ulgi dla tego rodzica, który faktycznie samodzielnie wychowuje dziecko, czyli zapewnia mu dom rodzinny. Zmiany ustawowe z 2022 roku miały na celu zapobieganie nadużyciom, a nie ograniczenie praw faktycznie samotnych rodziców.

W ten sposób sąd zapewnił, że ulga podatkowa trafia do tych rodziców, którzy faktycznie potrzebują wsparcia, a jednocześnie zachowana jest zgodność z intencją ustawodawcy.

Podstawa prawna: Wyrok WSA w Szczecinie wydany pod sygn. akt: I SA/Sz 217/24 – orzeczenie nie jest prawomocne w chwili publikacji materiału.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!

Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.