Uzasadnienia wyroków są integralnym elementem systemu prawnego, pełniącym nie tylko funkcje procesowe, ale także komunikacyjne, edukacyjne i społeczne. Ostatnie zmiany proponowane w kodeksie postępowania karnego, dotyczące zniesienia obowiązku sporządzania uzasadnień na formularzach, wzbudziły wiele kontrowersji. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), prof. Marcin Wiącek, jednoznacznie poparł poselski projekt nowelizacji, podkreślając jego znaczenie dla przywracania praworządności i autorytetu sądownictwa.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
RPO wyraził swoje stanowisko w kontekście prac nad projektem nowelizacji kodeksu postępowania karnego złożonym przez posłów Polski 2050 – Trzeciej Drogi. Projekt ten, zainspirowany petycją Naczelnej Rady Adwokackiej, ma na celu zniesienie obowiązku sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach według wzoru ustalonego w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości.
„Ustawodawca zredukował uzasadnienie do funkcji czysto pragmatycznych i ściśle procesowych, całkowicie lekceważąc pozostałe wartości, jakie spełnia część motywacyjna wyroku w systemie prawa, w samym państwie i jego społeczeństwie” – stwierdził prof. Wiącek. W swoim stanowisku RPO podkreślił, że przejrzystość i komunikatywność rozstrzygnięć są niezbędne w obliczu kryzysu autorytetu sądownictwa, z jakim Polska zmaga się od kilku lat.
Krytyka formularzy
W opinii RPO, formularze uzasadnień wyroków są niewystarczające, szczególnie w sprawach wieloosobowych i wielowątkowych. „Formularze nie dały właściwego instrumentarium procesowego dla zrealizowania standardu prawa do rzetelnego procesu” – napisał Rzecznik. Stwierdził również, że „formularz uzasadnienia został spetryfikowany z elementów argumentacyjnych, ograniczony do roli sprawozdawczej”, co uniemożliwia pełną kontrolę prawidłowości rozumowania sądu na etapie apelacji.
Wpływ na społeczeństwo
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na dehumanizujący charakter formularzy. „Forma równoważnikowa zdań odbiera zaś należytą powagę uzasadnieniu sędziowskiemu, utwierdzając społeczeństwo w arbitralności podjętych rozstrzygnięć, utrudnia komunikację sądu z obywatelem i resztą społeczeństwa” – podkreślił. Formalna, techniczna forma formularzy sprzyja poczuciu separacji władzy sędziowskiej od społeczeństwa, wzmacniając dystans i brak zrozumienia.
Poparcie dla projektu njowelizacji
RPO poparł poselski projekt nowelizacji, widząc w nim szansę na poprawę przejrzystości i komunikatywności wyroków sądowych. „W obliczu zapaści autorytetu sądownictwa, z jakim wymiar sprawiedliwości boryka się od kilku lat, szczególnie aspekt przejrzystości i komunikatywności rozstrzygnięć, jawi się jako konieczność i szczególne wyzwanie w aspekcie przywracania praworządności” – napisał RPO.
Przeciwnicy formularzy
Nie wszyscy praktycy oceniają formularze negatywnie. Sędzia Piotr Mgłosiek opowiedział się za ich utrzymaniem, wskazując na ich zalety. Niemniej jednak, opinia RPO i licznych prawników wskazuje na konieczność zmian w tym zakresie, aby zapewnić pełniejszą i bardziej zrozumiałą komunikację wyroków sądowych.
Podsumowanie
Zniesienie obowiązku sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach, jak proponuje projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego, to krok w kierunku poprawy jakości wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Rzecznik Praw Obywatelskich, prof. Marcin Wiącek, jasno wskazał na wady obecnego systemu i potrzebę zmian, które przyczynią się do przywrócenia zaufania do sądownictwa oraz poprawy komunikacji sądów ze społeczeństwem. Wsparcie RPO dla poselskiego projektu nowelizacji jest istotnym głosem w debacie nad przyszłością polskiego systemu prawnego.
Etap legislacyjny
