Współpraca małżonków w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej może budzić kontrowersje, zwłaszcza jeśli chodzi o interpretację przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych. ZUS niejednokrotnie stara się ograniczać możliwość uznania współmałżonka za osobę współpracującą, co może mieć znaczący wpływ na dostęp do świadczeń. Warto zatem przyjrzeć się najnowszemu orzecznictwu Sądu Najwyższego, które rzuca nowe światło na tę kwestię.
Wyrok Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2024 r. (I USK 235/23)
Kluczowym wyrokiem, który może stanowić precedens w sporach dotyczących statusu osoby współpracującej, jest orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2024 r. (I USK 235/23). W sprawie tej Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną ZUS, potwierdzając, że kobieta, która regularnie i w sposób zorganizowany uczestniczyła w prowadzeniu sklepu rowerowego razem ze swoim mężem, powinna być uznana za osobę współpracującą w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach społecznych.
ZUS starał się zakwestionować status kobiety jako osoby współpracującej, obawiając się potencjalnych wysokich wypłat zasiłków. Argumentował, że jej działania były jedynie „zwykłą pomocą” w ramach wspólnego gospodarstwa domowego, a nie systematyczną i zorganizowaną pracą wymagającą objęcia ubezpieczeniami społecznymi.
Obowiązki małżonki a definicja osoby współpracującej
Kobieta w tej sprawie zajmowała się przez około osiem godzin dziennie obsługą klientów, zamówieniami, ekspozycją towaru i dowozem dokumentów do biura rachunkowego. Jej mąż natomiast serwisował sprzęt na zapleczu. ZUS uznał, że taki zakres obowiązków nie wystarcza do uznania jej za osobę współpracującą. Organ rentowy wskazał, że kobieta pomagała w prowadzeniu biznesu, ale nie na tyle, aby objąć ją obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym, ani też dobrowolnym chorobowym.
Sąd okręgowy zgodził się z tą interpretacją, uznając aktywność żony za zwykłą pomoc, wynikającą z art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który reguluje obowiązki małżonków w ramach wspólnego gospodarstwa domowego.
Zmiana decyzji przez Sąd Apelacyjny
Jednak zupełnie innego zdania był sąd apelacyjny, który zmienił decyzję ZUS oraz wyrok sądu I instancji. Sąd apelacyjny uznał, że działalność kobiety spełniała wszystkie przesłanki przewidziane w art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U z 2024 r. poz. 497), aby uznać ją za osobę współpracującą. Jego zdaniem jej obowiązki charakteryzowały się stałością, systematycznością, zorganizowaniem oraz codzienną częstotliwością, co wykraczało poza „zwykłą pomoc” w ramach małżeństwa.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Ostatecznie Sąd Najwyższy poparł stanowisko sądu apelacyjnego, oddalając skargę kasacyjną ZUS. SN uznał, że działania kobiety miały istotny ciężar gatunkowy dla firmy i były bezpośrednio związane z zakresem działalności sklepu. W ocenie Sądu Najwyższego fakt, że kobieta codziennie przychodziła do sklepu, obsługiwała klientów i załatwiała sprawy urzędowe, świadczył o tym, że jej zaangażowanie w prowadzenie działalności gospodarczej było na tyle znaczące, że ZUS nie miał podstaw do kwestionowania jej statusu jako osoby współpracującej.
Wnioski dla przedsiębiorców
Wyrok ten ma istotne znaczenie dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą razem z małżonkami. Pokazuje on, że regularna, systematyczna i zorganizowana praca współmałżonka w firmie może być uznana za współpracę w ramach działalności gospodarczej, co wiąże się z obowiązkiem objęcia ubezpieczeniami społecznymi.
Jednocześnie orzeczenie to wskazuje, że ZUS nie może automatycznie uznawać wszelkiej pomocy małżonka za działania wyłącznie wynikające z obowiązków rodzinnych. Każdy przypadek powinien być analizowany indywidualnie, z uwzględnieniem rzeczywistego wkładu pracy współmałżonka w działalność firmy.
Warto zatem, aby przedsiębiorcy, których małżonkowie pomagają w prowadzeniu działalności, zadbali o formalne uznanie ich pracy jako współpracy, co może zabezpieczyć ich prawa do świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
