Premier Donald Tusk wraz z ministrem sprawiedliwości Adamem Bodnarem przedstawili założenia nowego projektu ustawy, która ma uregulować status neosędziów powołanych po 2017 roku. Projekt przewiduje cofnięcie części awansów oraz wprowadzenie nowych regulacji w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej tych sędziów.
Spotkanie w Kancelarii Premiera
Podczas spotkania w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, na którym obecni byli m.in. przedstawiciele środowisk prawniczych, omówiono główne założenia nowej ustawy. W spotkaniu wzięli udział przewodniczący Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, sędzia Krystian Markiewicz, prezes Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex Super Omnia” Robert Kmieciak oraz wiceprezes Stowarzyszenia Sędziów „Themis” Waldemar Żurek.
Cele projektu
Minister Bodnar podkreślił, że ustawa ma uregulować status sędziów powołanych na podstawie przepisów dotyczących neoKRS ukształtowanej w sposób niezgodny z konstytucją. W swojej wypowiedzi Bodnar zaznaczył, że:
„Mamy grupę osób, które zdecydowały się na awans po 2018 roku. W tym przypadku zostaną wyszczególnione dwie grupy. Jedna – to osoby, które łączy tzw. wspólne przedsięwzięcie. One w sposób być może świadomy, być może nie, brały udział w budowie porządku niedemokratycznego w Polsce”.
W praktyce oznacza to, że osoby te, według projektu, po trzech miesiącach od wejścia w życie ustawy wrócą na wcześniej zajmowane stanowisko, a ich awans zostanie cofnięty.
Czynny żal neosędziów
Druga grupa to osoby, które zdecydowały się na awans „ze względu na wolę awansowania w strukturze sądownictwa”. W tym przypadku przewidziano wprowadzenie instytucji „czynnego żalu”. Minister Bodnar wyjaśnił, że neosędziowie ci, jeśli wyrażą skruchę i przyznają, że ich decyzja o przyjęciu awansu była błędem, będą mogli powrócić do poprzedniego stanowiska bez dalszych konsekwencji. Bodnar dodał:
„Uznajemy ich, że są rozgrzeszeni”.
Odpowiedzialność dyscyplinarna i nowy organ
Projekt ustawy przewiduje także wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej dla grupy około 500 neosędziów, którzy „tworzyli porządek niedemokratyczny”. Jak podkreślił Bodnar, zostanie stworzony specjalny organ pełniący funkcję kolegialnego rzecznika dyscyplinarnego, który będzie oceniał, czy działania tych osób naruszyły zasady etyki sędziowskiej.
Stabilność systemu prawnego
W kontekście wyroków wydawanych przez neosędziów, minister sprawiedliwości podkreślił, że celem ustawy jest zachowanie stabilności systemu prawnego. Bodnar zaznaczył:
„Nie możemy pozwolić sobie na to, aby z dnia na dzień podważyć obowiązywanie tych wyroków”.
Jednocześnie zastrzegł, że obywatele będą mieli możliwość wznowienia postępowania w przypadkach, gdzie istnieje podejrzenie, że udział sędziego mógł wpłynąć na treść orzeczenia.
Wyzwania przed reformą
Premier Tusk podczas konferencji odniósł się także do wyzwań związanych z harmonogramem wprowadzenia reformy. Zwrócił uwagę na nadchodzące wybory prezydenckie, które odbędą się wiosną 2025 roku, jako ważny element determinujący daty wdrożenia zmian.
Tusk skrytykował prezydenta Andrzeja Dudę, obarczając go odpowiedzialnością za „dewastowanie systemu prawnego w Polsce i systemu konstytucyjnego”. Stwierdził również, że prezydent „odmawia współpracy z polskim rządem na rzecz naprawiania systemu sprawiedliwości i odbudowy rządów prawa”.
Podsumowanie
Projekt ustawy dotyczącej statusu neosędziów to istotny krok w kierunku przywrócenia stabilności w polskim systemie sądownictwa. Proponowane regulacje mają na celu cofnięcie części awansów, wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz umożliwienie sędziom skorzystania z instytucji czynnego żalu. Jak podkreślają zarówno premier Tusk, jak i minister Bodnar, ustawa ma być elementem szerszej reformy systemu prawnego w Polsce, której celem jest przywrócenie rządów prawa oraz wzmocnienie niezależności sądów.
Projekt budzi jednak kontrowersje, ponieważ osoby uczestniczące w konkursach organizowanych przez niekonstytucyjnie ukształtowany organ świadomie popełniali przestępstwo i zgodnie z art. 1 k.k. powinni ponieść za to odpowiednie konsekwencje prawne.
