W roku szkolnym 2023/2024 w polskich szkołach uczyło się około 350 tysięcy uczniów cudzoziemskich, co stanowiło 7% wszystkich uczniów. Zdecydowaną większość tej grupy stanowili Ukraińcy, których liczba wyniosła 290 tysięcy, a ponad połowa z nich to dzieci w wieku szkolnym. Ostatnie zmiany prawne sprawiły, że liczba ukraińskich dzieci w polskich szkołach może znacznie wzrosnąć od września 2024 roku.
Wprowadzenie obowiązku szkolnego dla ukraińskich dzieci
Jak wskazuje raport Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) przygotowany we współpracy z UNICEF, zatytułowany „Uczniowie z Ukrainy z doświadczeniem uchodźstwa w polskim systemie edukacji” z kwietnia 2024 roku, w polskich szkołach może uczyć się około 135 tysięcy dzieci i młodzieży z Ukrainy, które przybyły do Polski po wybuchu wojny w lutym 2024 roku. Liczba ta jest porównywalna z populacją średniej wielkości miast takich jak Zielona Góra czy Rybnik.
POLECAMY: Czym jest promowany przez Nowacką „komponent ukraiński” w Polskich szkołach
Obecnie, w wyniku zmian w przepisach, obowiązek szkolny obejmuje także te dzieci z Ukrainy, które dotychczas były poza polskim systemem edukacyjnym. Eksperci szacują, że liczba ukraińskich dzieci, które przed wrześniem nie były zapisane do polskich szkół, mogła wynosić od 20 do 80 tysięcy.
POLECAMY: Braki kadrowe w resorcie Nowackiej – alarmująca sytuacja na rynku pracy nauczycieli
Dr Jędrzej Witkowski, prezes CEO, podczas konferencji „Pokazać – Przekazać” zorganizowanej przez Centrum Nauki Kopernik, wskazał na złożoność sytuacji edukacyjnej ukraińskich dzieci. Zwrócił uwagę, że wcześniej dzieci mogły uczyć się w polskich szkołach stacjonarnie lub uczestniczyć w nauce online w ukraińskim systemie edukacyjnym, co komplikowało dokładne ustalenie liczby uczniów korzystających z każdego z tych systemów. Witkowski dodał, że od września br. te dzieci będą włączane do polskiego systemu edukacji.
POLECAMY: Mucha: Ukraińskie i Polskie dzieci powinny uczyć się wypośrodkowanej historii
Integracja ukraińskich uczniów w polskich szkołach
Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) podkreśla, że dzieci z Ukrainy będą miały możliwość nauki języka polskiego przez co najmniej cztery godziny tygodniowo. Dodatkowo przewidziano wsparcie w postaci asystentów międzykulturowych, którzy będą pomagać w procesie integracji. Nauczyciele będą mieli dostęp do dodatkowych szkoleń oraz wsparcia psychologicznego i pedagogicznego. W szkołach wprowadzono także wsparcie finansowe, aby pomóc w adaptacji ukraińskich uczniów.
POLECAMY: Zielona Góra. Kilkunastu Ukraińców pobiło czterech nastolatków. Jeden z nich musiał być operowany
Eksperci są spokojni o gotowość polskiego systemu edukacji do przyjęcia większej liczby uczniów z Ukrainy. Jak podkreślają, polskie szkolnictwo już wcześniej skutecznie zintegrowało ponad 150 tysięcy nowych uczniów z Ukrainy, co było możliwe dzięki ogromnemu wysiłkowi nauczycieli i dyrekcji szkół. Dr Witkowski zaznacza, że proces integracji uczniów, zwłaszcza tych z innym językiem ojczystym, trwa zazwyczaj od trzech do czterech lat. Choć polski system edukacji jest już lepiej przygotowany do tego wyzwania, nadal konieczne są działania mające na celu wspieranie nauczycieli w pracy z cudzoziemskimi uczniami oraz w rozwijaniu ich kompetencji międzykulturowych.
Wyzwania dla nauczycieli i uczniów
Jednym z głównych wyzwań, z jakimi mierzą się nauczyciele w polskich szkołach, jest praca z uczniami, dla których język polski nie jest językiem ojczystym. Jak zauważa Witkowski, nagłe pojawienie się w klasie ucznia, który nie do końca rozumie polecenia nauczyciela, wymaga zastosowania innych metod pracy i oceniania.
Polski system edukacji zakłada, że uczniowie cudzoziemscy realizują tę samą podstawę programową co polscy uczniowie, ucząc się jednocześnie polskiego języka, historii i kultury. Dodatkowo oferowane są zajęcia z języka polskiego jako obcego, co ma kluczowe znaczenie dla ich sukcesu edukacyjnego. W podobny sposób funkcjonują systemy edukacyjne w innych krajach europejskich.
Jednym z wyzwań pozostaje także obecność asystentów międzykulturowych, którzy mogą wspierać proces integracji uczniów. MEN pracuje nad dalszym rozwojem kompetencji nauczycieli, aby skuteczniej radzili sobie z edukacją w zróżnicowanych kulturowo klasach.
Perspektywy na przyszłość
W roku szkolnym 2024/2025 uczniowie uczęszczający do najwyższych klas w ukraińskim systemie oświaty będą mogli dokończyć edukację w formie online i nie będą zobowiązani do uczęszczania do polskich szkół. Uczniowie kończący polską klasę ósmą będą zwolnieni z egzaminu z języka polskiego na egzaminie ósmoklasisty.
Obecność tak dużej liczby uczniów z Ukrainy w polskich szkołach wymaga od polskiego systemu edukacji dalszego rozwoju, ale jak podkreślają eksperci, polskie szkoły są na dobrej drodze do zapewnienia odpowiedniego wsparcia zarówno nauczycielom, jak i uczniom w procesie integracji.
