W Polsce coraz więcej szpitali jest karanych za niewykonanie legalnych zabiegów aborcji. W wyniku kontroli przeprowadzonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), Pabianickie Centrum Medyczne (PCM) otrzymało karę w wysokości 250 tys. zł, Szpital w Lubartowie 100 tys. zł, a Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu 300 tys. zł. Sankcje te wywołują spore kontrowersje, a temat aborcji nadal pozostaje w centrum debaty społecznej. Jakie są przyczyny tych kar? Co mówi prawo, a jak postępują placówki medyczne?
Sankcje za „utrudnianie dostępu” do aborcji
Jak wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia, na szpitale, które utrudniają lub opóźniają przeprowadzenie legalnych zabiegów aborcji, mogą być nakładane wysokie kary finansowe. Podstawą do tego są przepisy zawarte w nowelizacji rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia dotyczące tzw. klauzuli sumienia. Prawo to pozwala NFZ na nakładanie kar do 2% kwoty zobowiązania wynikającego z umowy z danym szpitalem za każde naruszenie przepisów. Możliwe jest również rozwiązanie umowy z placówką w części lub całości, bez okresu wypowiedzenia, jeśli dojdzie do naruszenia obowiązku przeprowadzenia zabiegu aborcji, gdy jest on prawnie dopuszczalny.
Kary dla szpitali – przykłady z 2024 r.
Od początku 2024 r. NFZ prowadził kontrolę w kilku placówkach, w tym w Pabianickim Centrum Medycznym (PCM), Szpitalu w Lubartowie, Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi i Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu.
W wyniku kontroli w PCM stwierdzono „nieprawidłową organizację udzielania świadczeń skutkującą naruszeniem praw pacjenta” oraz wydłużanie procesu udzielania świadczeń, co doprowadziło do niewykonania gwarantowanego świadczenia. Mimo zastrzeżeń zgłoszonych przez PCM, NFZ podtrzymał decyzję o nałożeniu kary, choć jej wysokość została zredukowana do 250 tys. zł.
Podobne postępowanie miało miejsce w szpitalu w Lubartowie, gdzie po kontroli nałożono karę 100 tys. zł. Placówka złożyła zastrzeżenia, które są obecnie rozpatrywane.
Z kolei w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu kontrola zakończyła się nałożeniem kary 300 tys. zł. Tutaj również szpital złożył odwołanie, które czeka na rozpatrzenie. W Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi kontrola trwa nadal.
Wytyczne ministerstwa zdrowia – nowa interpretacja przepisów
W sierpniu 2024 r. Ministerstwo Zdrowia wydało nowe wytyczne dla dyrektorów szpitali oraz kierowników oddziałów dotyczące „procedury przerwania ciąży”. Wytyczne te są odpowiedzią na rosnącą liczbę przypadków, w których placówki medyczne nie wywiązują się z obowiązków dotyczących dostępu do legalnych zabiegów aborcji. Jak podkreślono, zagrożenie zdrowia lub życia kobiety jest wystarczającą przesłanką do przeprowadzenia zabiegu. Przepisy nie precyzują, jakiego obszaru ma dotyczyć zagrożenie zdrowia, co oznacza, że może ono dotyczyć zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.
Minister zdrowia, Izabela Leszczyna, zwróciła uwagę, że w przypadku zagrożenia zdrowia kobiety, do przeprowadzenia aborcji wystarczy jedno zaświadczenie od lekarza, np. psychiatry. Dodała, że obecnie wielu lekarzy i placówek nie przestrzega tej zasady, co prowadzi do niewłaściwego odmawiania świadczeń.
Kontekst prawny – wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2020 r.
W październiku 2020 r. Trybunał Konstytucyjny w nielegalnym składzie bez cech sądu w rozumieniu prawa orzekł, że tzw. przesłanka eugeniczna, która dopuszczała aborcję w przypadku dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu, jest niezgodna z konstytucją. Przepis ten stracił moc 27 stycznia 2021 r., co znacząco ograniczyło dostęp do legalnej aborcji w Polsce. Od tego momentu zabieg ten jest dozwolony jedynie w dwóch przypadkach: gdy ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety oraz gdy powstała w wyniku czynu zabronionego, takiego jak gwałt czy kazirodztwo.
Co dalej z dostępem do aborcji w Polsce?
Nałożone kary na szpitale budzą kontrowersje i pytania o dalszy kierunek polityki zdrowotnej w zakresie aborcji w Polsce. Z jednej strony istnieje obowiązek prawny umożliwiający przeprowadzenie zabiegu w ściśle określonych przypadkach, z drugiej strony wiele placówek nadal spotyka się z trudnościami w spełnieniu tych wymogów. Wytyczne Ministerstwa Zdrowia oraz kontrole NFZ mają na celu zwiększenie dostępu do legalnych aborcji, ale budzą one sprzeciw wśród części środowisk medycznych, które argumentują, że narusza to ich prawo do klauzuli sumienia.
Kwestia aborcji w Polsce pozostaje jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów społecznych, a nałożone kary finansowe są jedynie jednym z elementów tego skomplikowanego zagadnienia.
