Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego to w Polsce zjawisko powszechne, które stanowi przestępstwo w świetle prawa (art. 209 Kodeksu karnego). Szczególnym wyzwaniem jest egzekucja alimentów, gdy dłużnik ukrywa się lub przebywa poza granicami kraju. Choć ma on prawo do wyjazdu, nie zwalnia go to z obowiązku płacenia alimentów. W poniższym artykule omawiamy, jak skutecznie dochodzić roszczeń alimentacyjnych od dłużników przebywających za granicą, jakie są podstawy prawne oraz jakie kroki należy podjąć, aby zapewnić wypłatę świadczeń.
POLECAMY: Inflacja podstawą do podwyższenia alimentów
Podstawy prawne dochodzenia alimentów za granicą
Egzekwowanie alimentów od dłużników przebywających poza Polską możliwe jest na podstawie kilku międzynarodowych aktów prawnych, w tym:
- Rozporządzenia Rady (WE) Nr 4/2009 – dotyczy egzekucji alimentów na terenie Unii Europejskiej;
- Konwencji haskiej z 2007 r. – obowiązuje m.in. w stosunkach z Wielką Brytanią po Brexicie;
- Konwencji nowojorskiej z 1956 r. – stosowana w odniesieniu do wielu państw poza UE;
- Umów dwustronnych – regulujących kwestie alimentacyjne między Polską a konkretnymi krajami;
- Zasady wzajemności – stosowana m.in. w stosunkach z Kanadą.
Dobór odpowiedniej podstawy prawnej zależy od miejsca pobytu dłużnika. Dla przykładu, w przypadku Wielkiej Brytanii po jej wyjściu z UE (31 grudnia 2020 r.), obowiązuje już nie rozporządzenie unijne, lecz Konwencja haska. Z kolei alimenty od dłużników w Islandii można egzekwować na podstawie Konwencji z Lugano z 2007 r., która reguluje jurysdykcję i uznawanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych.
Jak dochodzić egzekucji alimentów za granicą?
Wierzyciel alimentacyjny chcący egzekwować swoje roszczenia za granicą powinien złożyć wniosek do sądu okręgowego właściwego dla swojego miejsca zamieszkania (Sekcja Obrotu Prawnego z Zagranicą). To sąd nawiązuje kontakt z odpowiednimi organami za granicą. Istotnym krokiem w tym procesie jest podanie przynajmniej kraju, w którym przebywa dłużnik. Jeśli wierzyciel dysponuje dodatkowymi informacjami, takimi jak adres pracodawcy dłużnika, może to znacząco przyspieszyć postępowanie egzekucyjne.
Organ zagraniczny, który otrzyma wniosek, musi potwierdzić jego otrzymanie w ciągu 30 dni, a w ciągu kolejnych 60 dni poinformować o podjętych działaniach.
Co zrobić, jeśli adres dłużnika nie jest znany?
Jeżeli adres dłużnika przebywającego za granicą nie jest znany, konieczne jest złożenie wniosku do sądu okręgowego o ustalenie tego adresu. Do wniosku o egzekucję alimentów należy załączyć m.in.:
- prawomocne orzeczenie sądu o alimentach;
- tłumaczenie orzeczenia na język kraju, w którym przebywa dłużnik;
- zestawienie zaległości alimentacyjnych;
- akt urodzenia dziecka, jeśli alimenty dotyczą dziecka;
- zaświadczenie o dochodach wierzyciela.
W zależności od kraju mogą być wymagane dodatkowe dokumenty, np. pełnomocnictwo do prowadzenia egzekucji przez zagraniczny organ.
Koszty postępowania egzekucyjnego
Wierzyciel nie ponosi kosztów związanych z zagranicznym postępowaniem egzekucyjnym. Wniosek o wykonanie orzeczenia w sprawie alimentów nie podlega opłacie sądowej. Wierzyciel może jednak ponosić koszty związane z wydaniem odpisów urzędowych czy tłumaczeniem dokumentów. W uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość zwolnienia z tych kosztów, jeśli prowadzą one do znaczącego uszczerbku na majątku wierzyciela.
Alimenty z Funduszu Alimentacyjnego
W przypadku bezskuteczności egzekucji, np. gdy miejsce pobytu dłużnika nie jest znane, wierzyciel może skorzystać z Funduszu Alimentacyjnego. Zgodnie z ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów z 7 września 2007 r., za bezskuteczność egzekucji uznaje się m.in. brak możliwości wyegzekwowania należności za co najmniej dwa miesiące. W takiej sytuacji wierzyciel może złożyć wniosek o alimenty z Funduszu, które przysługują do 18. roku życia dziecka, a w przypadku kontynuowania nauki – do 25. roku życia.
Obecnie maksymalna kwota alimentów z Funduszu wynosi 500 zł, ale zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, kwota ta ma wzrosnąć do 1000 zł.
Podsumowanie
Egzekucja alimentów od dłużników za granicą wymaga znajomości podstaw prawnych oraz odpowiednich procedur. Chociaż wyjazd dłużnika za granicę nie zwalnia go z obowiązku płacenia alimentów, egzekucja może być utrudniona, zwłaszcza gdy nie znamy miejsca jego pobytu. W takich sytuacjach kluczowe jest skorzystanie z pomocy sądu oraz międzynarodowych umów prawnych, które regulują te kwestie. Wierzyciel ma również możliwość skorzystania z Funduszu Alimentacyjnego w przypadku braku skuteczności egzekucji.
