System dozoru elektronicznego (SDE) to nowoczesne narzędzie, które nie tylko pomaga w utrzymaniu więzi społecznych skazanych, lecz także przyczynia się do zmniejszenia przeludnienia w zakładach karnych. Jego elastyczność pozwala na kontrolę miejsca pobytu skazanego w formach stacjonarnych, mobilnych czy zbliżeniowych, dostosowanych do potrzeb resocjalizacyjnych i prawnych. SDE zyskuje na znaczeniu w systemie karnym, umożliwiając zdalne monitorowanie osób skazanych, co ma kluczowy wpływ na skuteczność kary oraz odciążenie systemu penitencjarnego.
Skuteczność dozoru elektronicznego
Dane ogólnodostępne wskazują, że skuteczność wykonania kary w ramach SDE sięga 90%. Ta nowoczesna metoda odbywania kary ma bezpośredni wpływ na odciążenie zakładów karnych oraz poprawę warunków bytowych osadzonych, pozwalając na spełnienie norm minimalnej powierzchni przypadającej na każdego więźnia. Przeludnienie w polskich więzieniach pozostaje poważnym problemem, a według danych Ministerstwa Sprawiedliwości jednym z głównych powodów tej sytuacji jest społeczne przekonanie, że niemal wszystkie przestępstwa powinny być karane pozbawieniem wolności.
Korzyści społeczne i resocjalizacyjne
System dozoru elektronicznego to nie tylko narzędzie nadzoru, ale również sposób na umożliwienie skazanym realizacji obowiązków zawodowych, edukacyjnych i rodzinnych, a także podtrzymywanie relacji społecznych. Dzięki temu, skazani mogą np. opiekować się osobami zależnymi, co w normalnych warunkach odbywania kary więzienia byłoby niemożliwe. Mechanizmy samokontroli, jakie wyzwala SDE, mają pozytywny wpływ na proces resocjalizacji i reintegracji społecznej, co potwierdzają badania dotyczące długoterminowego wpływu systemu na skazanych.
Ograniczenie kosztów systemu penitencjarnego
Utrzymanie skazanego w zakładzie karnym to nie tylko obciążenie moralne i społeczne, ale również finansowe dla budżetu państwa. Zgodnie z danymi z 2023 roku, roczne koszty funkcjonowania systemu więziennictwa w Polsce wynoszą około 3 mld złotych. Chociaż nie ma szczegółowych danych dotyczących kosztów utrzymania jednego osadzonego, szacuje się, że miesięczne wydatki na jednego więźnia wynoszą od 3150 zł do 4930 zł. W kontekście tych kosztów, SDE oferuje znaczną oszczędność, zmniejszając liczbę osób przebywających w zakładach karnych.
Warunki korzystania z dozoru elektronicznego
Nie wszystkie kary pozbawienia wolności mogą być realizowane w systemie dozoru elektronicznego. Zgodnie z art. 43la § 1 Kodeksu karnego wykonawczego (k.k.w.), dozór może być stosowany wobec osób skazanych na karę nieprzekraczającą 1 roku i 6 miesięcy lub gdy do odbycia kary pozostało mniej niż 6 miesięcy. Ważnym kryterium jest również to, aby skazany nie był recydywistą, nie działał w zorganizowanej grupie przestępczej i nie uczynił z przestępstwa stałego źródła dochodu.
System dozoru nie obejmuje osób, które wykazują lekceważenie dla podstawowych zasad porządku prawnego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 30 listopada 2023 r. (sygn. akt II Akzw 1274/23), osoby takie nie spełniają wymogów, jakie stawia SDE, ponieważ nie gwarantują osiągnięcia celów kary w tym systemie.
Zasady wnioskowania o dozór elektroniczny
Wniosek o dozór elektroniczny może złożyć skazany, jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego. Wniosek ten nie podlega żadnym opłatom sądowym i powinien zostać rozpatrzony przez sąd penitencjarny w ciągu 30 dni od daty jego wpływu. Kluczowe jest, aby skazany wykazał, że cel kary zostanie osiągnięty nawet wtedy, gdy będzie ona realizowana w ramach SDE, a nie w tradycyjnym zakładzie karnym.
Warto pamiętać, że skazany musi posiadać stałe miejsce pobytu oraz zgodę osób dorosłych zamieszkujących z nim wspólnie na odbywanie kary w systemie dozoru. Konieczne jest również podanie numeru telefonu kontaktowego, co ułatwi pracownikom nadzorującym sprawdzenie technicznych warunków w miejscu zamieszkania skazanego.
Podsumowanie
System dozoru elektronicznego to rozwiązanie, które przynosi korzyści nie tylko skazanemu, ale również społeczeństwu i systemowi penitencjarnemu. Redukując przeludnienie więzień, umożliwia skazanym utrzymanie więzi społecznych i realizację obowiązków zawodowych oraz rodzinnych, co sprzyja ich resocjalizacji. Dzięki mniejszym kosztom utrzymania osadzonych, system ten jest także korzystny finansowo dla państwa.
