Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) niedawno wydał wyrok, który przyciągnął uwagę środowiska prawniczego i konstytucjonalistów. Dotyczy on możliwości sądowej kontroli aktu prezydenta dotyczącego przejścia sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego w stan spoczynku. NSA uznał, że w sytuacjach, gdy głowa państwa wykonuje zadania wynikające z ustawy o Sądzie Najwyższym, funkcjonuje ona w roli organu administracji publicznej. To rozstrzygnięcie rzuca nowe światło na kwestię statusu sędziów i charakter decyzji podejmowanych przez prezydenta.
POLECAMY: NSA odsuwa neosędzię Dalkowską od orzekania
Kontekst sprawy
Sprawa ma swój początek w 2018 roku, kiedy weszła w życie nowa ustawa o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r. poz. 5), zawierająca przepisy przejściowe umożliwiające sędziom przejście w stan spoczynku. Jeden z sędziów NSA skorzystał z możliwości przejścia w stan spoczynku, składając odpowiednie oświadczenie do prezesa NSA, odwołując się do art. 49 § 1 prawa o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1267). Jednakże prezydent, mimo że ustawodawstwo wymaga od niego potwierdzenia daty przejścia w stan spoczynku (art. 39 ustawy o SN), nie wykonał tego obowiązku, co wywołało skargę sędziego na bezczynność prezydenta. Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) zgodził się z sędzią, uznając, że przepisy dotyczące przechodzenia w stan spoczynku powinny być jednolite dla sędziów NSA i SN.
Argumentacja i odwołanie prezydenta
Po przegranej w pierwszej instancji prezydent odwołał się, argumentując, że WSA mylnie uznał go za organ administracji publicznej, którego decyzje można poddawać ocenie sądów administracyjnych. W jego opinii, jego decyzje dotyczące przejścia sędziów w stan spoczynku nie powinny być rozpatrywane w tej kategorii.
Rozstrzygnięcie NSA i jego znaczenie
NSA nie podzielił tej argumentacji. Zauważył, że powierzając prezydentowi kompetencje do stwierdzania przejścia sędziego w stan spoczynku, ustawodawca nie miał na celu ograniczenia prawa sędziego do zaskarżania decyzji lub bezczynności prezydenta. „Prezydent RP na gruncie ustawy o Sądzie Najwyższym musi być traktowany jako organ administracji w znaczeniu funkcjonalnym” – argumentował NSA. To stanowisko NSA wskazuje, że w takich sprawach prezydent wypełnia rolę zbliżoną do administracyjnej, co otwiera drogę do kontroli sądowej działań podejmowanych w zakresie statusu prawnego sędziów SN i NSA.
Analiza Przepisów i Wnioski NSA
NSA podkreślił również, że postanowienie prezydenta wydane na podstawie art. 39 ustawy o SN wpływa na status sędziego i w istotny sposób ingeruje w jego sytuację prawną. W związku z tym należy uznać je za akt z zakresu administracji publicznej, podlegający kognicji sądów administracyjnych. Co więcej, choć prezydent działa w oparciu o konstytucyjne normy, to pełniąc funkcje przypisane przez ustawodawcę w ustawie o SN, wchodzi w rolę organu administracyjnego. NSA zaznaczył jednak, że aby decyzje prezydenta mogły być wyjęte spod kontroli sądów administracyjnych, musiałoby być wyraźnie stwierdzone, że w konkretnej sprawie prezydent nie wykonuje zadań administracji publicznej.
Konsekwencje Wyroku i Znaczenie dla Statusu Prezydenta
Decyzja NSA wnosi nowe spojrzenie na rolę prezydenta w kontekście ustawy o Sądzie Najwyższym. Otwiera to możliwość sądowej kontroli aktów wydanych przez głowę państwa, gdy wchodzi on w rolę organu administracyjnego, co może być kluczowe dla sędziów i ich sytuacji prawnej. Wyrok ten pokazuje, że prezydent, mimo pełnionej funkcji jako głowa państwa, może w niektórych sytuacjach być traktowany jak organ administracji, co jest przełomowe w kontekście prawa administracyjnego i konstytucyjnego.
Podsumowanie
Decyzja NSA wyznacza nowe granice dla statusu prezydenta w Polsce. W sytuacjach, gdzie prezydent działa na mocy uprawnień wynikających z ustaw, takich jak ustawa o SN, jego działania mogą podlegać sądowej ocenie jako akty administracji publicznej.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Podstawa prawna:
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 września 2024 r., sygn. akt III OSK 540/22
