Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) złożył zawiadomienie do prokuratury dotyczące potencjalnych przestępstw popełnianych przez kilka firm realizujących program „Czyste Powietrze”. Według komunikatu Funduszu, podejrzane umowy dotyczą wniosków na łączną kwotę ok. 600 mln zł. Skala wykrytych nieprawidłowości zmusiła Fundusz do podjęcia zdecydowanych działań, w tym zawieszenia przyjmowania nowych wniosków.
POLECAMY: Program „Czyste Powietrze” tymczasowo wstrzymany
Nieprawidłowości w „Czystym Powietrzu”
W komunikacie wydanym przez NFOŚiGW poinformowano, że przeprowadzone kontrole wykazały przypadki zawyżania rachunków za usługi i materiały, realizacji nieefektywnych inwestycji, a także wymuszania udzielenia pełnomocnictwa na niekorzyść beneficjentów. Zgłoszenie do prokuratury obejmuje możliwość popełnienia takich przestępstw jak oszustwo, wyłudzenie, fałszowanie dokumentów oraz poświadczenie nieprawdy.
Zidentyfikowane problemy dotyczą około 6 tys. wniosków, co stanowi ułamek z ponad miliona dotychczas złożonych w ramach programu. Minister klimatu Paulina Henning-Kloska oceniła, że jest to zaledwie „rząd wielkości promili”, ale każda taka sytuacja oznacza pokrzywdzenie obywatela. „Musimy dostarczać produkt bezpieczny” – podkreśla.
Reforma programu „Czyste Powietrze”
W odpowiedzi na wykryte nieprawidłowości NFOŚiGW wstrzymał pod koniec listopada przyjmowanie nowych wniosków. Wiceprezes Funduszu, Robert Gajda, poinformował, że przerwa potrwa maksymalnie do końca marca 2025 r. i ma umożliwić wdrożenie reform, które ukrócą nadużycia. Przywrócenie możliwości składania wniosków planowane jest na kwiecień 2025 r., wraz z wprowadzeniem łatwiejszej ścieżki dla beneficjentów, którzy już dokonali inwestycji, ale nie zdążyli złożyć wniosków przed zawieszeniem programu.
Najważniejsze elementy reform to:
- Wprowadzenie maksymalnych cen jednostkowych dla usług i materiałów objętych dofinansowaniem.
- Obowiązek ubezpieczenia OC dla wykonawców, co ma zabezpieczyć interesy beneficjentów.
- Audytorzy techniczni, którzy będą odpowiedzialni za faktyczne sprawdzanie budynków i zgodność inwestycji z wytycznymi.
- Wsparcie operatorów programu, którzy będą pomagać beneficjentom w przygotowaniu wniosków i monitorowaniu przebiegu inwestycji.
W ramach reformy najwyższe dotacje będą przysługiwać tylko właścicielom budynków, którzy posiadają nieruchomość przez co najmniej trzy lata.
Skala programu i dotychczasowe wyniki
Od początku działania programu „Czyste Powietrze” wpłynęło ponad milion wniosków o dofinansowanie na łączną wartość około 37 mld zł. Zawarto ponad 820 tys. umów, opiewających na sumę 26 mld zł, a wypłaty środków sięgnęły niemal 14 mld zł dla 650 tys. beneficjentów.
Podsumowanie
Wykrycie nieprawidłowości w programie „Czyste Powietrze” wskazuje na konieczność uszczelnienia systemu i skuteczniejszego nadzoru nad realizacją projektów. Choć odsetek podejrzanych wniosków jest niewielki, ich wartość oraz potencjalne szkody dla beneficjentów są znaczące. Planowane reformy mają na celu poprawę transparentności i efektywności programu, co powinno wzmocnić zaufanie obywateli do tej kluczowej inicjatywy proekologicznej.
