Polska jest coraz bliżej ponownego rozdzielenia funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości zyskał akceptację Komitetu Stałego Rady Ministrów. Jak podkreślił Maciej Berek, przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów, propozycje idą znacznie dalej niż te wprowadzone w roku 2010. „Prokuratura musi być trwale uwolniona od ryzyka politycznych nacisków” – napisał na portalu X.
Historia połączenia i rozdzielenia funkcji
Oddzielenie urzędu Prokuratora Generalnego od Ministra Sprawiedliwości miało miejsce po raz pierwszy w 2010 roku za rządów PO-PSL. Jednak w 2016 roku rząd Zjednoczonej Prawicy zdecydował o ich scaleniu. Maciej Berek przypomniał, że decyzja ta wpłynęła na funkcjonowanie prokuratury przez kolejnych osiem lat. Obecnie wprowadzenie nowych regulacji ma na celu przywrócenie niezależności prokuratury od bieżącej polityki.
Kluczowe założenia projektu ustawy
Projekt ustawy przewiduje kompleksowe zmiany w sposobie powoływania Prokuratora Generalnego oraz w funkcjonowaniu prokuratury:
- Kandydatury na prokuratora generalnego:
- Propozycje kandydatów mogą składać grupy czynnych prokuratorów, Krajowa Rada Radców Prawnych, Naczelna Rada Adwokacka oraz Rada Działalności Pożytku Publicznego.
- Kandydatury będą oceniane przez Krajową Radę Prokuratury, która przekaże je do Marszałka Sejmu.
- Publiczne wysłuchania kandydatów pozwolą na przejrzystość procesu wyboru.
- Wybór prokuratora generalnego:
- Ostatecznego wyboru dokona Sejm, wymagając do tego bezwzględnej większości głosów oraz zgody Senatu.
- Nowy system wyboru stawia Prokuratora Generalnego w gronie organów takich jak Rzecznik Praw Obywatelskich czy Prezes Najwyższej Izby Kontroli.
- Rada społeczna przy prokuratorze generalnym:
- Powstanie Rady Społecznej jako organu opiniodawczego, zapewniającego dodatkowe spojrzenie na działalność Prokuratora Generalnego.
- Budżet prokuratury:
- Budżet prokuratury zyska autonomię budżetową, podobnie jak inne organy takie jak NIK czy Sąd Najwyższy.
- Rząd nie będzie mógł ingerować w projekt budżetu, który będzie zatwierdzany przez parlament.
- Rozwiązanie to zostanie zastosowane po raz pierwszy przy budżecie na rok 2027.
Reakcje i znaczenie międzynarodowe
Adam Bodnar podziękował za zaangażowanie w prace nad ustawą, podkreślając jej znaczenie dla praworządności w Polsce. Rozdzielenie funkcji ministra i prokuratora było jednym z postulatów Koalicji Obywatelskiej w kampanii wyborczej w 2023 roku. Było również zaleceniem Komisji Europejskiej, która w raporcie o praworządności z 2021 roku wskazała na konieczność zapewnienia funkcjonalnej niezależności prokuratury od rządu.
Co dalej?
Projekt ustawy to kluczowy krok w stronę odbudowy zaufania publicznego do wymiaru sprawiedliwości. Jak zaznaczył Maciej Berek, działania te mają na celu trwałą reformę prokuratury, która pozwoli na jej niezależne i efektywne funkcjonowanie, z dala od politycznych nacisków. Wprowadzenie tych zmian będzie nie tylko realizacją obietnic wyborczych, ale również spełnieniem oczekiwań międzynarodowych standardów praworządności.
