W ostatnich tygodniach znacząco zaostrzyły się dyskusje dotyczące relacji polsko-ukraińskich, zwłaszcza w kontekście trudnych tematów historycznych, takich jak zbrodnie na Wołyniu oraz działalność OUN-UPA. Iskrą zapalną stały się propozycje penalizacji propagowania symboliki oraz ideologii Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) i Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) w Polsce. Inicjatywa ta wywołała burzliwe reakcje, zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie.
POLECAMY: PiS nagle chce wprowadzenia w Polsce zakazu propagowania symboli banderowskich
Wjatrowycz: „Polityczne dywidendy kosztem Ukrainy”
Jednym z najbardziej wyrazistych głosów w tej debacie jest Wołodymyr Wjatrowycz, historyk, były szef Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej (UIPN) oraz obecny deputowany ukraińskiego parlamentu. W swoim artykule na łamach ukraińskiego serwisu „Europejska Prawda” Wjatrowycz zarzucił polskim politykom wykorzystywanie tematu historycznych zbrodni dla celów politycznych.
„Polska udaje, że Ukraina po raz pierwszy podejmuje kroki na rzecz poprawy relacji, choć wcześniej dokonywała podobnych ustępstw. Konsekwencją tego będzie dalsze eksploatowanie tego tematu przez polskich polityków, zamiast realnej współpracy” – oświadczył Wjatrowycz.
POLECAMY: Braun powiedział idiotom bez mózgu z PE kilka słów prawdy o banderowskiej Ukrainie
Zdaniem deputowanego, deklaracje o możliwości ekshumacji szczątków Polaków pomordowanych na Wołyniu nie są niczym nowym, a ich realizacja napotyka od lat liczne przeszkody biurokratyczne i polityczne. Krytykował również brak symetrycznego podejścia w kwestii upamiętnienia Ukraińców poległych na polskim terytorium, pytając retorycznie: „Czy ukraińskie groby mają pozostać zdewastowane w imię ogólnoludzkich wartości i chrześcijańskiego ducha?”
Ekshumacje i oświadczenia dyplomatyczne
Podczas gdy premier Polski Donald Tusk oraz minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski ogłosili rzekomy przełom w postaci wspólnego oświadczenia z Ukrainą w sprawie ekshumacji, Wjatrowycz twierdzi, że sytuacja pozostaje niezmieniona. Zauważył, że mimo zgody Ukrainy na prowadzenie prac poszukiwawczych, brakuje wzajemności w kwestiach dotyczących ukraińskich miejsc pochówku w Polsce. Tym samym potwierdził on to, na co zwracali uwagę sceptycznie nastawienie do tuskowej propagandy politycy z Polski.
„Polska dyplomacja wciąż podchodzi do historii w sposób jednostronny, oczekując ustępstw wyłącznie ze strony Ukrainy” – podkreśla Wjatrowycz, nawiązując do długoletnich napięć na linii Warszawa-Kijów w tej kwestii.
W tym kontekście krytykuje brak wzajemności, zarzucając Polsce zaniedbywanie ukraińskich miejsc pamięci. Pyta retorycznie: „Ukraińskie groby mają dalej pozostać zdewastowane ‘w imię ogólnoludzkich wartości i w duchu chrześcijańskim’?”
Penalizacja ideologii OUN-UPA: Kontekst i kontrowersje
Projekt polskiego ustawodawstwa zmierzający do zakazania propagowania symboliki oraz ideologii OUN-UPA budzi silne emocje. Zwolennicy tej inicjatywy podkreślają konieczność ochrony pamięci ofiar zbrodni wołyńskiej, argumentując, że gloryfikowanie tej ideologii jest sprzeczne z polską racją stanu. Przeciwnicy, zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie, wskazują jednak na ryzyko dalszego zaostrzenia relacji między oboma krajami, szczególnie w obliczu trwającej wojny na Ukrainie.
Wjatrowycz określa te propozycje mianem „próby potępienia ideologii walki o niepodległość Ukrainy”. Twierdzi, że w obecnym kontekście historycznym i politycznym takie kroki mogą osłabić jedność europejską wobec agresji rosyjskiej.
Problematyczne prace ekshumacyjne
Polska strona deklaruje gotowość do podjęcia prac ekshumacyjnych na Wołyniu. Karol Nawrocki, prezes IPN, podkreślał, że polscy specjaliści są w stanie rozpocząć prace w ciągu 24 godzin. Wjatrowycz odpowiada, że brak jest znanych miejsc masowych pochówków Polaków na Wołyniu, a zimą prace ekshumacyjne są technicznie niewykonalne. Jego zdaniem takie deklaracje są jedynie elementem politycznych rozgrywek.
Spór o upamiętnienia
Obecny szef UIPN Anton Drobowycz również wypowiedział się krytycznie na temat polskiego podejścia do ukraińskich miejsc pamięci w Polsce. Zwrócił uwagę, że od prawie dekady ukraińskie miejsca pamięci są dewastowane, a Polska nie wywiązuje się z dwustronnych porozumień w tej sprawie. Drobowycz sugeruje, że odrestaurowanie zniszczonych ukraińskich miejsc pamięci w Polsce można byłoby przeprowadzić w ciągu kilku dni, gdyby istniała taka wola polityczna.
Stanowisko polskiego IPN
Polski Instytut Pamięci Narodowej odrzuca zarzuty Drobowycza, twierdząc, że słowa ukraińskiego urzędnika to manipulacja i dezinformacja, która szkodzi współpracy polsko-ukraińskiej w zakresie upamiętnienia ofiar zbrodni wołyńskiej. IPN przypomina, że złożył kilkadziesiąt szczegółowych wniosków dotyczących lokalizacji miejsc, w których planuje przeprowadzić prace poszukiwawcze.
Przyszłość relacji polsko-ukraińskich
W obliczu poważnych wyzwań, przed którymi stoją oba kraje, kluczowe wydaje się znalezienie wyważonego kompromisu. Historyczne rany wciąż dzielą Polaków i Ukraińców, ale jednocześnie obie strony muszą zmierzyć się z wspólnymi zagrożeniami, takimi jak rosyjska agresja i wyzwania w zakresie bezpieczeństwa regionalnego.
Przykład deklaracji o ekshumacjach pokazuje, jak złożone są relacje obu państw. Każdy krok w stronę pojednania wymaga dwustronnego zaangażowania, opartego na wzajemnym szacunku i zrozumieniu. Polska i Ukraina, będąc kluczowymi graczami w regionie, nie mogą pozwolić, by historia przesłaniała wyzwania teraźniejszości i przyszłości.
POLECAMY: Ukrainiec krytykuje wymóg znajomości języka polskiego dla obcokrajowców w szkołach policealnych
