W Polsce doszło do precedensowego przypadku, w którym czterolatek został obciążony zaległym czynszem za wynajmowany lokal. Sąd Rejonowy w Przemyślu w 2012 roku wydał wyrok, w którym solidarnie zobowiązał matkę oraz jej syna do zapłaty kwoty 6,8 tysiąca złotych wraz z odsetkami. Decyzja ta wywołała duże kontrowersje, a dopiero w 2023 roku Sąd Najwyższy w wadliwym składzie, po interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO), uchylił wyrok w części dotyczącej dziecka.
Argumenty Rzecznika Praw Obywatelskich
RPO podkreślał, że obciążanie małoletniego dziecka odpowiedzialnością za zaległości czynszowe narusza jego dobro. Skarga nadzwyczajna wniesiona przez Rzecznika wskazywała na:
- Naruszenie prawa: Sąd nie uwzględnił faktu, że dziecko w momencie powstania zaległości miało zaledwie cztery lata i zgodnie z art. 688ⁱ § 1 kodeksu cywilnego za czynsz odpowiadają jedynie osoby pełnoletnie zamieszkujące z najemcą.
- Niesprawiedliwość wyroku: Obciążenie małoletniego obowiązkiem solidarnej zapłaty czynszu z najemcą (matką) było nieuzasadnione i niezgodne z zasadami współczesnego prawa.
Błędne zastosowanie przepisów
Sąd Rejonowy w Przemyślu błędnie zinterpretował przepisy kodeksu cywilnego, nie sprawdzając wieku syna najemczyni. Art. 688ⁱ § 1 stanowi, że odpowiedzialność za zapłatę czynszu ponoszą solidarnie z najemcą osoby pełnoletnie zamieszkujące z nim w lokalu, z wyjątkiem tych, które nie są w stanie się utrzymać. Wówczas czteroletni syn nie mógł być traktowany jako osoba zdolna do ponoszenia takiej odpowiedzialności.
Wyrok Sądu Najwyższego
Nielegalna Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego w składzie trzech sędziów, pod przewodnictwem neosędzi Joanny Lemańskiej, uznała skargę RPO za zasadną. W uzasadnieniu podkreślono, że:
- Sąd Rejonowy popełnił kardynalny błąd, nie weryfikując kluczowego faktu, tj. wieku pozwanego.
- Wyrok naruszał dobro dziecka, a wydanie takiego orzeczenia było przejawem tzw. bezprawia judykacyjnego.
Sygnatura sprawy: II NSNc 510/23.
Skutki orzeczenia
„Wyrok” Sądu Najwyższego ma daleko idące konsekwencje prawne:
- Możliwość dochodzenia odszkodowania: Dorosły już syn może ubiegać się o rekompensatę za szkody wyrządzone przez błędny wyrok. Zgodnie z art. 417¹ § 2 kodeksu cywilnego, prejudykatem umożliwiającym dochodzenie odszkodowania od Skarbu Państwa jest wyrok wydany w postępowaniu wywołanym skargą nadzwyczajną.
- Precedensowe znaczenie: Orzeczenie wzmacnia ochronę praw małoletnich dzieci w sprawach dotyczących odpowiedzialności finansowej. Szkoda tylko, że posiada wadę prawną z uwagi na skład nie będący sądem w rozumieniu prawa.
