Program „Czyste Powietrze”, mający na celu poprawę jakości powietrza w Polsce poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków, wchodzi w fazę szczegółowych kontroli. Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło, że po pięciu latach funkcjonowania programu, który pochłonął 26,5 miliarda złotych w formie dofinansowań, rozpoczną się masowe weryfikacje zrealizowanych inwestycji. Jakie nieprawidłowości wykryto dotychczas, na co zwrócą uwagę kontrolerzy i jakie konsekwencje mogą spotkać osoby, które nie dopełniły obowiązków?
Kontrole w ramach „Czystego Powietrza”
Program „Czyste Powietrze” ma na celu finansowanie działań mających na celu poprawę efektywności energetycznej domów jednorodzinnych. Dotyczy to zarówno wymiany pieców węglowych, jak i modernizacji ociepleń budynków, wymiany okien, czy instalacji nowoczesnych systemów grzewczych. Z oferty skorzystało już ponad 800 tysięcy Polaków, a łączna kwota wydanych dotacji sięgnęła 26,5 miliarda złotych. Jednak pomimo sukcesów, program spotkał się także z licznymi nadużyciami. W ramach już przeprowadzonych 4600 kontroli, aż 573 przypadki zakończyły się nakazem zwrotu środków.
Najczęstsze nieprawidłowości
Jednym z głównych celów zapowiadanych kontroli jest weryfikacja zgodności inwestycji z wymaganiami programu. Inspektorzy szczególnie zwrócą uwagę na następujące nieprawidłowości:
- Zawyżanie kosztów materiałów – jednym z częstszych nadużyć jest podbijanie cen wykorzystywanych do obliczeń, co pozwalało na uzyskanie wyższej dotacji.
- Błędne pomiary powierzchni ocieplanych budynków – kontrolerzy będą sprawdzać, czy powierzchnie budynków, które zostały objęte dofinansowaniem, zostały rzeczywiście zmierzone i zgłoszone zgodnie z rzeczywistością.
- Instalacja systemów grzewczych niespełniających norm ekologicznych – jednym z głównych celów programu jest poprawa jakości powietrza, co oznacza, że zainstalowane systemy muszą spełniać określone wymagania ekologiczne.
Te i inne nieprawidłowości mogą prowadzić do konieczności zwrotu otrzymanych środków, a w niektórych przypadkach również do sankcji finansowych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że w ramach nowej fali inspekcji, szczególnie ważne będzie zapewnienie, by dofinansowanie było wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem.
Kontrola inwestycji – 5 procent wszystkich projektów
Ministerstwo planuje skontrolować około 5 procent wszystkich inwestycji zrealizowanych w ramach programu „Czyste Powietrze” do końca 2024 roku. Oznacza to, że w najbliższym czasie inspektorzy odwiedzą tysiące polskich domów, aby sprawdzić, czy środki z dotacji zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem. Inspekcje będą obejmować zarówno kontrole terenowe, jak i weryfikację dokumentacji, w tym faktur, pomiarów powierzchni, czy specyfikacji technicznych zastosowanych materiałów.
Zaniżanie dochodów i fikcyjne rodziny – walka z nadużyciami
Program „Czyste Powietrze” spotkał się także z problemem nadużyć w zakresie dochodów gospodarstw domowych. W ramach dotacji, osoby aplikujące muszą wykazać odpowiedni poziom dochodów, by móc otrzymać dofinansowanie w wyższej wysokości. Niestety, część osób starała się sztucznie zaniżyć swoje dochody lub zgłaszać fikcyjnych członków rodziny w celu uzyskania większej pomocy. W wyniku tych praktyk, resort klimatu ogłosił rozpoczęcie cyklu konsultacji społecznych, mających na celu uszczelnienie systemu i zapobieżenie dalszym nadużyciom.
Jak uniknąć problemów?
W celu uniknięcia ewentualnych komplikacji związanych z kontrolami, Ministerstwo Klimatu i Środowiska apeluje do osób, które skorzystały z programu, o dokładne przestrzeganie przepisów i rzetelne dokumentowanie przeprowadzonych inwestycji. Zgodność z wymaganiami dotyczącymi pomiarów, kosztów materiałów oraz standardów ekologicznych jest kluczowa dla uniknięcia problemów z kontrolą.
Również dla osób, które jeszcze nie złożyły wniosków o dofinansowanie, ważne jest, by przed rozpoczęciem inwestycji zapoznały się z dokładnymi wymogami programu i konsultowały się z ekspertami, by mieć pewność, że planowane inwestycje będą zgodne z wymaganiami i spełnią standardy ekologiczne.
Kontrole w ramach programu „Czyste Powietrze” są naturalnym etapem jego rozwoju, mającym na celu eliminację nadużyć i poprawę skuteczności realizowanych inwestycji. W ciągu ostatnich pięciu lat udało się zrealizować setki tysięcy projektów mających na celu poprawę jakości powietrza w Polsce, ale również wykryto liczne przypadki nadużyć. Kontrole, które obejmą 5 procent inwestycji do końca 2024 roku, stanowią kluczowy element w walce z nieprawidłowościami, a Ministerstwo Klimatu i Środowiska podejmuje kroki w celu dalszego uszczelnienia systemu.
