Po raz pierwszy od wielu lat w Polsce wykryto ślady wirusa polio w ściekach komunalnych. Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) opublikował ostrzeżenie po stwierdzeniu obecności zmutowanego szczepu wirusa w Warszawie i Rzeszowie. Choć ryzyko wybuchu epidemii pozostaje niskie, sprawa wzbudza poważne obawy, zwłaszcza wśród osób niezaszczepionych.
Polio (choroba Heinego-Medina) to zakaźna choroba wirusowa, która może prowadzić do paraliżu, a nawet śmierci. W latach 90. Polska oficjalnie wyeliminowała chorobę dzięki skutecznym programom szczepień. Jednak w ostatnich latach, z powodu zmutowanych szczepów wirusa wykrywanych w ściekach w Europie, temat polio znów pojawia się w przestrzeni publicznej.
GIS poinformował, że wykryte szczepy wirusa pochodzą z mutacji wirusów zawartych w żywych szczepionkach doustnych (tzw. OPV), które w Polsce zostały wycofane w 2016 roku. Obecnie stosowane są jedynie szczepionki inaktywowane (IPV), które są bezpieczne i nie zawierają żywego wirusa.
Według GIS, ryzyko masowych zachorowań w Polsce jest niskie ze względu na wysoki poziom zaszczepienia społeczeństwa. Wskaźnik ten wynosi około 90% wśród dzieci, co zapewnia odporność zbiorowiskową. Niemniej jednak istnieje grupa osób szczególnie narażonych na zakażenie.
Kto jest najbardziej zagrożony? Przede wszystkim osoby nieszczepione lub niepełnoletnie zaszczepione. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych, którzy z różnych powodów nie ukończyli pełnego cyklu szczepień. Zagrożeni są także pracownicy oczyszczalni ścieków i laboratoriów, którzy mogą mieć kontakt z materiałami zakaźnymi. Podróżni udający się do krajów, gdzie polio występuje endemicznie, takich jak Afganistan czy Pakistan, również znajdują się w grupie ryzyka. Dodatkowo osoby z obniżoną odpornością mogą mieć trudności z radzeniem sobie z wirusem.
Eksperci jednoznacznie podkreślają, że szczepienia pozostają najskuteczniejszą metodą ochrony przed wirusem polio. W Polsce stosuje się obecnie szczepionkę inaktywowaną (IPV), która nie niesie ryzyka zmutowanych zakażeń.
Zalecenia dla dzieci i dorosłych: Zgodnie z kalendarzem szczepień dzieci powinny otrzymać trzy dawki podstawowe w pierwszym roku życia oraz dawkę przypominającą w wieku 6 lat. Osoby dorosłe, które były szczepione w dzieciństwie, ale znajdują się w grupie ryzyka (np. pracownicy laboratoriów), mogą przyjąć dawkę przypominającą co 10 lat. Dorośli, którzy nigdy nie zostali zaszczepieni, powinni rozpocząć cykl trzech dawek IPV w odstępach zgodnych z wytycznymi.
Polska nie jest jedynym krajem, gdzie w ostatnich latach odnotowano obecność wirusa polio w ściekach. Podobne przypadki zgłaszano m.in. w Wielkiej Brytanii, gdzie w 2022 roku w Londynie wykryto zmutowane szczepy wirusa w systemie kanalizacyjnym. Brytyjskie władze wprowadziły dodatkowe szczepienia dla dzieci poniżej 10. roku życia. W Hiszpanii i Niemczech regularne badania ścieków wykazują sporadyczne ślady wirusa, co wskazuje na jego obecność w środowisku, choć bez potwierdzonych przypadków klinicznych. W Finlandii wykrycie wirusa w kilku regionach kraju wywołało debatę nad koniecznością wznowienia szeroko zakrojonych szczepień przypominających.
Choć przypadki paraliżu wywołanego polio są obecnie rzadkością, wirus nadal stanowi globalne zagrożenie. W 2023 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) odnotowała 665 przypadków zakażeń wywołanych szczepami zmutowanymi w krajach takich jak Afganistan, Pakistan, Mozambik czy Demokratyczna Republika Konga. Warto pamiętać, że wirus polio rozprzestrzenia się drogą fekalno-oralną, co oznacza, że dostęp do czystej wody i higiena mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu jego transmisji.
GIS zaleca, aby każdy sprawdził swój status szczepień – osoby, które nie są pewne, czy były szczepione, powinny skonsultować się z lekarzem. Zachowanie higieny, w tym mycie rąk szczególnie po korzystaniu z toalety, jest podstawową metodą zapobiegania zakażeniom. Podróżni planujący wyjazdy do regionów, gdzie polio występuje, powinni upewnić się, że są odpowiednio zaszczepieni.
