W 2025 roku w Polsce rozpoczęła się akcja kontrolna, która ma na celu sprawdzenie prawidłowości wykorzystania dotacji z programu Czyste Powietrze. W ramach tej kampanii, kontrolerzy odwiedzają losowo wybrane gospodarstwa domowe, które skorzystały z finansowania na termomodernizację swoich nieruchomości. Choć idea programu jest z pewnością pozytywna, masowe kontrole oraz wykryte nieprawidłowości stawiają beneficjentów w trudnej sytuacji. Warto dowiedzieć się, jak wyglądają zmiany, kto będzie kontrolowany i jakie konsekwencje mogą wyniknąć z nieprawidłowości.
Kontrole w ramach programu Czyste Powietrze
Program Czyste Powietrze to jedno z kluczowych działań mających na celu poprawę jakości powietrza w Polsce poprzez wsparcie finansowe na wymianę źródeł ciepła oraz termomodernizację domów. Celem programu jest zmniejszenie emisji szkodliwych substancji oraz poprawa efektywności energetycznej budynków mieszkalnych. Niestety, w ostatnich miesiącach zostały wykryte liczne przypadki nadużyć, które mogą kosztować beneficjentów programu sporo pieniędzy.
W wyniku wprowadzonych zmian, w 2024 roku przeprowadzono kilkanaście tysięcy audytów, a skala kontroli ma się powiększać. Zgodnie z nowymi wytycznymi, kontrolerzy mają odwiedzać co dwudzieste gospodarstwo domowe, które otrzymało wsparcie finansowe na inwestycje związane z programem Czyste Powietrze. Szczególną uwagę poświęca się inwestycjom realizowanym po 22 kwietnia 2024 roku, a zatem wszystkim, które miały miejsce po wprowadzeniu nowych regulacji.
Wykryte nieprawidłowości i ich konsekwencje
W trakcie dotychczasowych kontroli wykryto wiele nieprawidłowości. Do najczęstszych należą:
- Zaniżanie dochodów przez wnioskodawców, co miało na celu uzyskanie wyższego poziomu dotacji.
- Instalowanie nieodpowiednich źródeł ciepła, które nie spełniają wymaganych norm ekologicznych.
- Zawyżanie kosztów materiałów i usług, co prowadziło do zwiększenia wartości projektu i, w konsekwencji, wyższej dotacji.
Wszystkie te nadużycia skutkują poważnymi konsekwencjami. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, beneficjenci mogą zostać zmuszeni do zwrotu otrzymanych środków wraz z odsetkami, które mogą być naliczane nawet za okres pięciu lat.
Nowe zasady kontroli i ich konsekwencje
Zgodnie z nowymi przepisami, osoby, które dwukrotnie odmówią wpuszczenia kontrolerów do swoich domów, mogą stracić prawo do dotacji. Takie osoby będą zmuszone do zwrotu całej kwoty, którą otrzymały w ramach programu Czyste Powietrze. Choć każdemu właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo do odwołania się od decyzji, to nieprzestrzeganie nowych zasad może skutkować poważnymi konsekwencjami finansowymi.
Nowe możliwości finansowania w 2025 roku
Wiosną 2025 roku program Czyste Powietrze przejdzie zmiany, które mają na celu usprawnienie systemu wsparcia i wyeliminowanie nieuczciwych praktyk. Zgodnie z zapowiedziami, do dyspozycji beneficjentów trafi ponad 21 miliardów złotych z Krajowego Planu Odbudowy oraz funduszu FEnIKS. Będą to nowe środki, które mają pomóc w dalszym rozwoju termomodernizacji budynków w Polsce, szczególnie w obszarze domów jednorodzinnych.
Wprowadzone zmiany obejmują m.in.:
- Bezpośrednie wypłaty zaliczek na konta osób realizujących inwestycje, co ma zapobiec sytuacjom, w których wykonawcy pobierali zaliczki, a następnie znikali z rynku.
- Usprawnienie systemu wypłat, które ma zapewnić szybsze i bardziej przejrzyste finansowanie projektów.
- Skuteczniejsze wsparcie osób potrzebujących – nowe regulacje mają na celu eliminowanie przypadków wielokrotnego wykorzystywania maksymalnego dofinansowania przez te same osoby.
Robert Gajda, prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zapowiedział wprowadzenie mechanizmów, które będą chronić interesy beneficjentów oraz uszczelniać system, eliminując nieuczciwe praktyki wykonawców.
Akcja kontrolna w ramach programu Czyste Powietrze w Polsce nie ma precedensu, a jej celem jest wyeliminowanie nadużyć związanych z wykorzystaniem środków publicznych. Choć program daje ogromne możliwości wsparcia finansowego, to nieprawidłowości mogą prowadzić do kosztownych konsekwencji. Jednak zapowiadane zmiany, takie jak lepsza kontrola wypłat oraz nowe źródła finansowania, mają pomóc w eliminowaniu nadużyć i lepszym wsparciu tych, którzy naprawdę potrzebują dotacji.
