Co roku w Polsce rozwodzi się kilkadziesiąt tysięcy par. Rekordowy pod tym względem był 2023 rok, kiedy sądy przyjęły ponad 81 tysięcy wniosków rozwodowych. Rozpad małżeństwa to nie tylko emocjonalne i społeczne wyzwanie, ale także skomplikowana sytuacja prawna, zwłaszcza w kwestiach majątkowych. Jednym z częściej zadawanych pytań jest: czy po rozwodzie można dziedziczyć po byłym małżonku? Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu.
Kto dziedziczy po zmarłym według polskiego prawa?
Polskie prawo spadkowe przewiduje dwie główne ścieżki dziedziczenia:
- Dziedziczenie ustawowe, które obowiązuje, gdy zmarły nie pozostawił testamentu.
- Dziedziczenie testamentowe, które opiera się na woli zmarłego wyrażonej w pozostawionym dokumencie.
W przypadku dziedziczenia ustawowego pierwszeństwo mają:
- małżonek oraz dzieci zmarłego, którzy dziedziczą w równych częściach. Ważne jednak, że małżonkowi przysługuje co najmniej jedna czwarta wartości spadku.
- W przypadku braku zstępnych (dzieci, wnuków), spadek przechodzi na rodziców zmarłego, rodzeństwo i ich zstępnych.
- Jeśli brak jest bliższych krewnych, dziedziczą dziadkowie zmarłego lub ich zstępni.
- W ostateczności majątek przechodzi na gminę ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, a jeśli tego nie można ustalić – na Skarb Państwa.
Czy można dziedziczyć po byłym małżonku?
Zasadniczo dziedziczenie po byłym małżonku w ramach dziedziczenia ustawowego nie jest możliwe. Z chwilą orzeczenia rozwodu lub separacji związek małżeński ustaje w świetle prawa. Tym samym były małżonek traci prawo do spadku po drugiej osobie, chyba że:
- Spadkodawca pozostawił testament, w którym wyraźnie wskazał byłego małżonka jako spadkobiercę.
- Małżeństwo formalnie nie zostało rozwiązane – w sytuacji, gdy rozwód nie został jeszcze orzeczony, prawo spadkowe traktuje obie strony jako wciąż pozostające w związku małżeńskim.
Wyjątki od reguły: Kiedy współmałżonek może być wyłączony od dziedziczenia?
Warto pamiętać, że nawet w przypadku formalnego małżeństwa spadkodawca mógł złożyć wniosek o wyłączenie współmałżonka od dziedziczenia. Zgodnie z art. 940 Kodeksu cywilnego, jeśli spadkodawca wniósł o rozwód lub separację z winy małżonka, a sąd uznał to żądanie za uzasadnione, współmałżonek może zostać wykluczony z grona spadkobierców.
Dziedziczenie testamentowe po byłym małżonku
Jedyną możliwością dziedziczenia po byłym małżonku jest sporządzenie testamentu przez spadkodawcę. Testament to dokument, który pozwala na dowolne rozporządzenie majątkiem, niezależnie od obowiązujących zasad dziedziczenia ustawowego.
Jak sporządzić testament?
Najbardziej pewnym sposobem jest sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego. Taki dokument ma największą moc prawną i minimalizuje ryzyko uznania testamentu za nieważny.
Jeśli testament uwzględnia byłego małżonka, należy pamiętać o następujących zasadach:
- Testament może wskazywać zarówno konkretne składniki majątku, jak i całość masy spadkowej.
- Były małżonek ujęty w testamencie nie ma prawa do zachowku.
Dzieci po rozwodzie – ich prawa do spadku
Dzieci pozostają pełnoprawnymi spadkobiercami, niezależnie od tego, czy rodzice byli po rozwodzie, w separacji czy w związku małżeńskim. Ich prawo do dziedziczenia jest niezależne od statusu małżeńskiego rodziców i wynika bezpośrednio z przepisów prawa.
Podsumowanie
Dziedziczenie po byłym małżonku jest możliwe tylko w przypadku testamentu, w którym spadkodawca wyraźnie wskazał swojego byłego partnera jako spadkobiercę. W przeciwnym razie prawo wyklucza możliwość dziedziczenia po rozwodzie lub formalnej separacji. Warto więc zadbać o odpowiednie zabezpieczenie interesów majątkowych poprzez sporządzenie testamentu, jeśli zamierzamy przekazać majątek osobie spoza grona ustawowych spadkobierców.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
