Według danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚIGW), nieprawidłowości w realizacji programu „Czyste Powietrze” mogą sięgać nawet 600 milionów złotych. Osoby, które skorzystały z dofinansowań, muszą się teraz liczyć z możliwością szczegółowych kontroli, co może prowadzić do konieczności zwrotu otrzymanych środków wraz z odsetkami.
Wstrzymanie programu i zapowiedź kontroli
Po wykryciu licznych nadużyć w realizacji programu „Czyste Powietrze” w listopadzie 2024 roku wstrzymano jego dalszą realizację. Szczególną uwagę zwrócono na beneficjentów, którzy otrzymali dotacje po 22 kwietnia 2024 roku. Jak informuje NFOŚIGW: „Beneficjenci, którzy otrzymali dotacje po 22 kwietnia 2024 roku, będą podlegać szczególnie dokładnej weryfikacji”.
Planowane jest skontrolowanie co dwudziestego gospodarstwa domowego, które uzyskało wsparcie z programu. Kontrole obejmą nie tylko sprawdzenie dokumentacji, ale również fizyczny stan przeprowadzonych inwestycji. Urzędnicy zapowiadają dokładne przyglądanie się szczegółom realizacji projektu.
Typowe nieprawidłowości
Wśród najczęściej wykrywanych nieprawidłowości znajdują się:
- brak wymiany starych źródeł ciepła, mimo deklaracji w dokumentach aplikacyjnych,
- celowe zaniżanie dochodów w celu spełnienia kryteriów programu,
- wymuszanie pełnomocnictw przez nieuczciwych pośredników,
- wyłudzenia przez osoby wykorzystujące luki w kryteriach dochodowych.
Jednym z najbardziej rażących przypadków było wyłudzenie ok. 900 tysięcy złotych na modernizację siedmiu nieruchomości. Sprawca wykorzystał luki w procedurach i kryteriach programu, co umożliwiło mu pozyskanie tak wysokiego dofinansowania.
Konsekwencje dla beneficjentów
Osoby, które skorzystały z dofinansowania w ramach „Czystego Powietrza”, muszą się liczyć z możliwością kontroli przez okres pięciu lat od momentu przyznania środków. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, beneficjenci będą zobowiązani do zwrotu całości lub części dofinansowania, a także do pokrycia odsetek.
Sprawy najpoważniejszych nadużyć, w tym działalności podejrzanych firm pośredniczących, trafiły już do prokuratury. Rozpoczęto również postępowania mające na celu wprowadzenie bardziej skutecznych mechanizmów kontroli w przyszłości.
Nowa odsłona programu
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zapowiada nową odsłonę programu, która ma wyeliminować możliwości nadużyć. Wprowadzenie bardziej rygorystycznych kryteriów oraz zaostrzenie kontroli ma zapobiec powtarzaniu się problemów z poprzednich edycji programu. Jednak krytycy wskazują, że nawet najlepsze zabezpieczenia mogą nie wystarczyć, jeśli luki w systemie będą wykorzystywane przez nieuczciwe osoby.
Nie brakuje również głosów sugerujących, że lepszym rozwiązaniem byłoby całkowite zrezygnowanie z systemu dopłat. Zdaniem krytyków obecny model prowadzi jedynie do marnotrawienia publicznych środków, a kosztowne kontrole oraz biurokracja związana z realizacją programu generują dodatkowe wydatki.
Co to oznacza dla przyszłych beneficjentów?
Osoby planujące skorzystanie z programu „Czyste Powietrze” powinny zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie wszystkich wymogów i dokładne dokumentowanie wykonanych prac. Zwiększona liczba kontroli oraz rygorystyczne zasady rozliczania dofinansowań sprawiają, że nieuczciwe działania mogą wiązać się z poważnymi konsekwencjami finansowymi i prawnymi.
