Kradzież tożsamości może spowodować naprawdę daleko idące, negatywne skutki dla tego, kto stał się jej ofiarą. Dlatego kiedy tylko nabierzemy podejrzeń co do bezpieczeństwa naszych danych, należy od razu reagować. Warto także zawczasu zastrzec swój numer PESEL.
W aktualnych realiach prawnych – na poziomie polskim i unijnym – dane osobowe są szczegółowo chronione, a wszelkie niedociągnięcia w tym zakresie, a także ataki na bezpieczeństwo tych danych są surowo karane. Jednak niestety nie wyeliminowało to zjawiska kradzieży danych, z czym zawsze wiąże się szereg zagrożeń dla tego, kto padł ofiarą tego rodzaju przestępstwa. Jak się przed nim chronić? Co zrobić, aby nikt nieuprawniony nie mógł, przykładowo, zawrzeć umowy pożyczki na nasze dane? Odpowiedzi na te pytania powinien znać każdy.
Kradzież tożsamości – co to takiego?
Kradzież tożsamości to po prostu nieuprawnione wykorzystanie danych osobowych przez osobę, której dane te nie dotyczą. Przestępstwo kradzieży tożsamości zostało określone w art. 190a par. 2 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Warto pamiętać, że ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. Tym samym ten, kto stał się ofiarą kradzieży tożsamości sam musi domagać się ścigania sprawcy tego przestępstwa.
Istotą kradzieży tożsamości jest bezprawne przywłaszczenie sobie cudzych danych, a więc podanie się za inną osobę. Aby sprawca mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej konieczne jest, aby skutkiem kradzieży tożsamości była szkoda majątkowa lub osobista. Za klasyczny przykład takiej sytuacji może zostać uznane posłużenie się cudzym dowodem osobistym do zaciągnięcia pożyczki bądź kredytu. Co zrobić w takiej sytuacji?
Zgłoszenie nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych
Pierwszym krokiem, który powinien wykonać każdy, kto doświadczył kradzieży tożsamości jest zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa wraz ze złożeniem wniosku o ściganie sprawcy. Dzięki temu organy ścigania będą mogły przystąpić do działań mających na celu wykrycie sprawcy oraz pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Poza tym ustawodawca przewidział specjalną procedurę zgłaszania nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych.
Stosownie do art. 48a ust. 1 ustawy o dowodach osobistych posiadacz dowodu osobistego, w przypadku podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania jego danych osobowych, może zgłosić osobiście ten fakt organowi dowolnej gminy w celu unieważnienia posiadanego dowodu osobistego. Zgłoszenie to:
- składa się na urzędowym formularzu,
- musi zawierać uprawdopodobnienie podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych.
Zastrzeżenie PESEL sposobem na ochronę przed kradzieżą tożsamości
Niezależnie od powyższego, co obecnie stanowi najlepszy sposób na przeciwdziałanie negatywnym skutkom kradzieży tożsamości, każdy pełnoletni ma prawo zastrzec swój numer PESEL. Możliwość ta istnieje od 1 stycznia 2024 r. i można z niej skorzystać za pośrednictwem aplikacji mObywatel lub w sposób tradycyjny, składając odpowiednie dokumenty w wybranym przez siebie urzędzie gminy. W aktualnym stanie prawnym instytucje finansowe mają obowiązek weryfikować np. przed zawarciem umowy kredytu lub pożyczki, czy PESEL jest zastrzeżony. Jeżeli tak, to dopiero cofnięcie zastrzeżenia przez zainteresowanego – co jest możliwe dokładnie w taki sam sposób jak samo zastrzeżenie – otwiera drogę do zawarcia tego rodzaju umowy. Tym samym właściwie niemożliwe jest zaciągnięcie kredytu lub pożyczki na osobę, której dane zostały skradzione.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Podstawa prawna:
- art. 190a par. 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 17)
- art. 48a ustawy z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 671)
