Niekiedy sąd rodzinny decyduje o wszczęciu z urzędu postępowania w zakresie władzy rodzicielskiej. Takie postępowanie nie jest więc inicjowane przez rodziców dziecka, ale decyzja o jego prowadzeniu pochodzi od sądu.
Zasadniczo we wszystkich sprawach cywilnych, postępowania sądowe są inicjowane przez zainteresowany podmiot – osobę, która ma interes w tym, aby prowadzone było postępowanie. Nie inaczej jest w sprawach rodzinnych. Przykładowo, ojciec wychowujący dziecko może chcieć, aby matka dziecka została zobowiązana do łożenia alimentów na nie i w imieniu dziecka składa do sądu pozew; żona inicjuje proces o rozwód przeciwko mężowi, itd. W niektórych przypadkach prawo dopuszcza prowadzenie postępowań sądowych z urzędu. Niejednokrotnie takie postępowania dotyczą zakresu władzy rodzicielskiej. Sąd wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania a rodzice dziecka stają się uczestnikami postępowania. Wszczęcie postępowania sądowego wiąże się z potrzebą zabezpieczenia dobra dziecka. Jest związane z istnieniem obawy, że sytuacja dziecka jest zagrożona, bądź wynika z tego, że już mogło dojść do naruszenia dobra małoletniego.
Przykład: Małoletni Edward ma 9 lat. Jest uczniem szkoły podstawowej. Jego wychowawczyni Zuzanna zaobserwowała, że ostatnio chłopiec przychodzi do szkoły w poszarpanych ubraniach, bywa zasiniaczony. Dziecko stało się lękliwe. Edward nie chciał rozmawiać o swoich problemach z panią Zuzanną. Nauczycielka chciała skontaktować się z rodzicami dziecka: Anną i Olafem. Małżonkowie nie zgodzili się jednak przyjść do szkoły. Nie chcieli rozmawiać o sytuacji syna, zdawkowo wskazując, że dziecko mogło uderzyć się na placu zabaw. Zuzanna postanowiła skontaktować się z dyrektorem szkoły – Waldemarem. Opowiedziała mu o sytuacji Edwarda. Razem postanowili zawiadomić sąd rodzinny o sytuacji chłopca. Napisali więc krótkie kilkunastozdaniowe pismo, w którym wyjaśnili, że dziecko może potrzebować pomocy, być może jest ofiarą przemocy domowej. W piśmie zawarli podstawowe informacje o chłopcu (jego imię i nazwisko, adres, imiona rodziców). Gdy pismo trafiło do Sądu Rejonowego w T. – sprawę przydzielono sędziemu Zenonowi, którzy orzeka w wydziale rodzinnym i nieletnich. Po analizie pisma ze szkoły, uznał on, iż dla dobra dziecka należy wszcząć postępowanie sądowe. W sądzie zapadło więc postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej nad małoletnim Edwardem. Jako uczestników postępowania wskazano rodziców dziecka.
Cel wszczęcia postępowania z urzędu
Wszczęcie postępowania sądowego jest związane z ochroną dziecka. To prewencja. Sąd inicjuje postępowanie, aby móc zbadać sytuację dziecka. Nie w każdym przypadku przepisy dopuszczają inicjowanie postępowań sądowych z urzędu, ale jest to możliwe m.in. w sprawach odnoszących się do władzy rodzicielskiej.
Podstawą wszczęcia postępowania są zawiadomienia odnoszące się do sytuacji dziecka. Mogę być np. kierowane ze szkół, szpitali, policji, innych sądów. Tak jak w opisanym wyżej przykładzie zawiadomienia są związane z ustaleniem niepokojących sytuacji – np. śladami przemocy na ciele dziecka.
Skutek wszczęcia postępowania z urzędu
Zainicjowanie postępowania sądowego nie oznacza, że sąd już podjął ostateczną decyzję w sprawie dziecka. Dopiero po przeprowadzeniu dowodów sąd ustali, czy zachodzi podstawa do podjęcia ingerencji we władzę rodzicielską. Sąd, uznając, że dobro dziecka jest zagrożone, mógłby np. wydać postanowienie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej poprzez poddanie wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego. Orzeczenie sądu podlega zaskarżeniu apelacją.
Przykład (c.d.): W sprawie małoletniego Edwarda zapadło już postanowienie o wszczęciu postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej. Następnie odpis postanowienia został wysłany rodzicom dziecka, by dowiedzieli się oni o decyzji sądu. Rodziców dziecka wezwano na rozprawę. Sąd zlecił też kuratorowi sądowemu przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, aby weryfikować sytuację chłopca i jego najbliższych. Rodzice dziecka po otrzymaniu korespondencji z sądu przedstawili swoje stanowisko w sprawie. Zwrócili się do sądu o to, aby nie ograniczał im władzy rodzicielskiej. Zwrócili się o przeprowadzenie dowodu z ich zeznań oraz zeznań świadków Bernadetty i Eulalii – ich sąsiadek. W ocenie rodziców dziecka małoletni jest bezpieczny, a ich zachowanie jest bez zarzutu. Sąd wyznaczył w sprawie dwie rozprawy. Przeprowadził różne dowody – w szczególności przesłuchał świadków, zapoznał się z wywiadem kuratorskim, dokumentacją ze szkoły dziecka. Dopiero później sąd wydał postanowienie w sprawie, mając na względzie dobro dziecka. W toku postępowania ustalono, że rodzice dziecka od czasu utraty pracy przez jednego z nich cierpią na problem alkoholowy, w domu wszczynane są awantury. Sąd wydał postanowienie, w którym zdecydował o tym, że rodzice powinni zaniechać nadużywania alkoholu a także poddał wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego. Orzeczenie sądu podlegało zaś zaskarżeniu apelacją. Rodzice dziecka postanowili zwrócić się do prawnika, aby pomógł im przygotować apelację w sprawie. Ich zdaniem sytuacja w rodzinie uległa poprawie, gdyż uświadomili sobie swój problem i podjęli leczenie odwykowe a także rozpoczęli terapię u psychologa.
Niniejszy artykuł stanowi formę porady prawnej pro bono i ma na celu edukację prawną obywateli RP. Artykuł ten nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nasza Kancelaria świadczy usługi prawne w zakresie każdej dziedziny prawnej. Jeśli poszukujecie Państwo prawnika, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod nr tel. 579636527, lub poprzez formularz kontaktowy, jaki znajduje się na naszej stronie głównej.
Świadczymy usługi prawne również drogą online. Informujemy, że porady prawne nie są udzielane pro bono.
Opracowano przez: Zespół LEGA ARTIS
Podstawa prawna:
Polecamy inne nasze publikacje w zakresie zmian prawnych. Aby wejść w zakładkę „Prawo co dnia” kliknij poniższy obrazek.
