Podczas legitymowania przechodnia, policjant ma obowiązek przedstawienia się, podania podstawy prawnej i uzasadnienia powodu przeprowadzenia takiej czynności. Ważne jest, aby pamiętać, że art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o Policji nie stanowi samodzielnej podstawy do legitymowania obywatela, co zostało zwrócone uwagę przez rzecznika praw obywatelskich oraz potwierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, policjant musi mieć konkretną i uzasadnioną podstawę do przeprowadzenia czynności legitymacyjnej. W przypadku braku takiej podstawy, legitymowanie będzie uznane za bezprawne.
Warto również podkreślić, że policjant nie może legitymować obywatela jedynie ze względu na jego wygląd, płeć, wiek, rasę czy narodowość. Takie zachowanie byłoby dyskryminacyjne i sprzeczne z konstytucyjnymi zasadami równości i niedyskryminacji.
Uprawnienia policjantów zostały precyzyjnie określone w ustawie o policji, a w szczególności w art. 15. Niemniej jednak, należy podkreślić, że funkcjonariusz nie może jedynie powołać się na art. 15, jako ogólną podstawę do wykonania swoich obowiązków. Zgodnie z zasadami prawa, policjant musi wyjaśnić konkretną podstawę prawną i uzasadnić powód dokonywanej czynności służbowej, w tym legitymowania danej osoby. Nie wystarczy zatem jedynie powołanie się na art. 15, lecz konieczne jest wskazanie uzasadnienia i celu takiej czynności.
Korzystanie z uprawnień w określonych przypadkach
Według art. 15 ust. 1 pkt 1 policjanci mają prawo do legitymowania osób, jednak nie dowolnie, a jedynie wykonując czynności wskazane w art. 14 ustawy o Policji, czyli:
- rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, przestępstw skarbowych i wykroczeń;
- poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości (osób poszukiwanych);
- poszukiwania osób, które na skutek wystąpienia zdarzenia uniemożliwiającego ustalenie miejsca ich pobytu należy odnaleźć w celu zapewnienia ochrony ich życia, zdrowia lub wolności (poszukiwanie osób zaginionych).
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. 2020 poz. 192), funkcjonariusz, który przystępuje do czynności służbowych, w tym legitymowania i zatrzymania osoby, ma obowiązek podać swoje dane osobowe w sposób umożliwiający ich odnotowanie, a także uzasadnić podstawę prawną i powód podjęcia czynności. W przypadku legitymowania, funkcjonariusz powinien wskazać, o jakie przestępstwo lub wykroczenie podejrzewa legitymowaną osobę. Rzecznik praw obywatelskich zwracał uwagę na to, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, obywatel może odmówić podania swoich danych osobowych w trakcie legitymowania, jeśli nie ma do tego podstawy prawnej, bez narażenia się na konsekwencje prawne.
Zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o Policji, policjanci są zobowiązani do wykonywania swoich uprawnień w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, wobec której zostały podjęte odpowiednie czynności. Jest to zasada generalna, która nakłada na funkcjonariuszy obowiązek dostosowania sposobu i formy podjętych czynności do danego stanu faktycznego, tak aby minimalizować ewentualne naruszenia praw i wolności obywateli. W przypadku naruszenia tej zasady, policjant może ponieść konsekwencje w postaci odpowiedzialności dyscyplinarnej lub karnosądowej.
Przypominamy, również że zgodnie z art. 15 ust. 7 u.p., osoba, wobec której zostały podjęte czynności z naruszeniem prawa, może złożyć zażalenie do właściwego miejscowo prokuratora, jeśli chce zgłosić zastrzeżenia co do sposobu prowadzenia czynności przez policję, w tym legitymowania. Poszkodowany, jeśli uważa, że został wylegitymowany w sposób naruszający jego prawa osobiste posiada również prawo do drogi sądowej i może wystąpić z roszczeniem w postępowaniu cywilnym na podstawie przepisów art. 417(2) i 448 Kodeksu cywilnego, które regulują ochronę dóbr osobistych.
Policjant, który nie jest w pełni umundurowany, musi posiadać przy sobie legitymację służbową i na żądanie osoby, wobec której podjęto wykonywanie uprawnień, musi ją okazać w sposób umożliwiający odczytanie zawartych w niej danych. Warto jednak zauważyć, że pojęcie „nieumundurowany policjant” obejmuje nie tylko funkcjonariusza, który nie ma na sobie stroju służbowego, ale także tego, którego umundurowanie nie spełnia określonych wymogów, w tym brakuje mu np. znaków identyfikacyjnych, które są niezbędne dla odróżnienia go od zwykłych cywilów.
Znakami identyfikacyjnymi policjanta są:
- znak identyfikacji indywidualnej;
- znak identyfikacji imiennej;
- znak rodzaju służby Policji;
W przypadku, gdy funkcjonariusz policji nie jest umundurowany zgodnie z przepisami, jest on zobowiązany do okazania legitymacji służbowej na żądanie osoby, wobec której podjęto działania. Warto zwrócić uwagę, że do grupy nieumundurowanych policjantów zaliczają się nie tylko ci, którzy po prostu nie noszą munduru, ale także ci, których umundurowanie nie spełnia wymogów określonych w przepisach. W przypadku konieczności składania skargi, warto zanotować nazwisko i numer służbowy funkcjonariusza, co ułatwi późniejsze postępowanie.
Nie tylko dowód osobisty. Tożsamość potwierdzi też inna osoba
Aby potwierdzić tożsamość osoby, policjant może użyć różnych dokumentów, takich jak dowód osobisty, paszport, zagraniczny dokument tożsamości, inny dokument ze zdjęciem i numerem lub serią (np. legitymacja szkolna lub studencka) oraz aplikacja mObywatel. Policjant może również skorzystać z informacji zgromadzonych w zbiorach danych. Jeśli osoba trzecia przedstawi dokument tożsamości, policjant może na jego podstawie potwierdzić tożsamość osoby, której dotyczy. Funkcjonariusz dokumentuje czynność w notatniku służbowym lub w notatce służbowej, w których zapisuje datę, czas, miejsce, przyczynę legitymowania i dane osoby legitymowanej, takie jak imię, nazwisko, PESEL, rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono tożsamość osoby legitymowanej.
Podanie fałszywych danych jest karalne
Podanie fałszywych danych w trakcie legitymowania jest wykroczeniem zgodnie z art. 65 KW. Jest to przestępstwo umyślne polegające na wprowadzeniu w błąd organu państwowego lub instytucji upoważnionej do legitymowania co do tożsamości własnej lub innej osoby, co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania. Osoba popełniająca to wykroczenie podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. Tego samego typu kara grozi osobie, która wbrew obowiązkowi nie udziela właściwemu organowi państwowemu lub instytucji upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania tych informacji.
Tu należy jednak przypomnieć, że Sąd Najwyższy w wyroku II KK 422/20 uznał, że jeżeli policjant nie ma podstaw do wylegitymowania danej osoby, to nie dojdzie do popełnienia wykroczenia, nawet jeśli ta osoba odmówi podania swoich danych. W konkretnym przypadku chodziło o wylegitymowanie kobiety, która trzymała w ręku transparent o treści, która według policji mogła znieważyć kierownictwo Policji lub kierownictwo MSWiA. Sąd stwierdził, że samo posiadanie transparentu nie stanowiło podstawy do legitymowania, a co za tym idzie – nie było podstaw do wymagania od osoby podania swoich danych.
Drogi czytelniku przypominamy, że wszystkie sprawy prawne w tym sprawa, o jakiej piszemy, potrafią być zawiłe i często wymagają uzyskania pomocy prawnika. Warto przed podjęcie kraków prawnych zawsze omówić je z prawnikiem.
Skontaktuj się z nami już teraz. Przeanalizujemy Twoją sprawę i sprawdzimy dokładnie, co da się zrobić w Twojej sprawie. Nasi eksperci pomogli już niejednemu klientowi, który myślał, że jest już w sytuacji bez wyjścia.
Napisz do nas lub zadzwoń już teraz.
☎️ 579-636-527
