Polskie zadłużenie osiągnęło najwyższy poziom w historii, jeśli weźmiemy pod uwagę nominalne wartości. Niemniej jednak, wskaźniki długu w stosunku do PKB faktycznie się obniżyły. Warto jednak zauważyć, że wzrosło zadłużenie pozostające poza kontrolą parlamentu.
Ministerstwo Finansów podało dane dotyczące stanu polskiego budżetu, z których wynika, że Państwowy Dług Publiczny (PDP) na koniec I kwartału 2023 roku wyniósł 1209,9 mld zł. Jest to wzrost o 193 mln zł w porównaniu z końcem 2022 roku.
Jak podaje resort finansów, zmiana PDP w I kwartale 2023 r. była wynikiem:
— wzrostu zadłużenia podsektora rządowego o 1,65 mld zł (+0,1 proc.), w tym skonsolidowanego zadłużenia Skarbu Państwa o 1,86 mld zł (+0,2 proc.),
— spadku zadłużenia podsektora samorządowego o 1,45 mld zł (-1,6 proc.), przy spadku zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i ich związków (JST) o 1,57 mld zł (-1,8 proc.),
— spadku zadłużenia podsektora ubezpieczeń społecznych o 8,2 mln zł (-26,6 proc.).
Obecne poziomy Państwowego Długu Publicznego (PDP) są rekordowe w historii Polski. Wzrost nominalnego długu można częściowo przypisać dynamicznemu tempu wzrostu gospodarczego oraz inflacji w ostatnich latach. Niemniej jednak, kluczowym aspektem jest struktura długu, jego koszty obsługi oraz stosunek do PKB.
POLECAMY: Polacy długo będą spłacać niegospodarność władzy. Kreatywna księgowość ukrywa 72% dług publiczny
Kolejnym istotnym wskaźnikiem zadłużenia jest Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP), który jest jednym z kryteriów fiskalnych zgodnie z Traktatem z Maastricht. Na koniec I kwartału 2023 roku dług EDP wyniósł 1531,8 mld zł, co stanowi wzrost o 19,5 mld zł (+1,3%) w porównaniu z końcem 2022 roku. Również ten rodzaj długu osiągnął najwyższy poziom w historii. Wartości EDP wynosiły odpowiednio około 1411 mld zł na koniec 2021 roku, 1337 mld zł w 2020 roku, 1046 mld zł w 2019 roku, a 923 mld zł pod koniec 2015 roku.
Główne przyczyny zmiany wysokości długu EDP w I kwartale 2023 roku, oprócz zmian w PDP, można przypisać przede wszystkim:
— wzrost skonsolidowanego zadłużenia Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 (FPC) o 6,19 mld zł,
— wzrost zadłużenia Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ) o 3,87 mld zł,
— spadek stanu depozytów na rachunku MF i posiadanych skarbowych papierów wartościowych przez fundusze umiejscowione w BGK o 9,59 mld zł, co spowodowało wzrost długu EDP w wyniku spadku konsolidacji wzajemnych zobowiązań.
Warto zauważyć, że dług EDP obejmuje także zobowiązania zaciągnięte przez Bank Gospodarstwa Krajowego i Polski Fundusz Rozwoju, które zaczęły dynamicznie rosnąć po pandemii. Z całej kwoty długu EDP, która wynosi około 1,21 bln zł, dług stricte państwowy (PDP) stanowi około 1,21 bln zł, podczas gdy pozostałe 322 mld zł to dług znajdujący się poza budżetem państwa. To właśnie o tę kwotę toczy się debata dotycząca konsolidacji, a opozycja krytykuje ten element, ponieważ to zadłużenie jest formalnie poza kontrolą parlamentu. Na koniec 2019 roku takie zadłużenie wynosiło zaledwie 55 mld zł, a w 2015 roku było to zaledwie 46 mld zł. Struktura długu poza kontrolą parlamentu została dobrze przedstawiona na powyższym wykresie.
Aby ocenić wielkość zadłużenia państwa, należy koniecznie odnieść się do wielkości gospodarki. Tutaj jest dobra wiadomość, ponieważ wskaźnik długu EDP do PKB na koniec I kwartału 2023 roku wyniósł 48,1%, co oznacza spadek o 1 punkt procentowy w porównaniu z końcem poprzedniego roku. Polska wypada stosunkowo dobrze w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej, gdzie średni wskaźnik wynosi aż 84%. Rekordzistami są Grecja i Włochy (odpowiednio 170% i 145%). Jednak na przykład Czechy i Rumunia mają nieco niższe wskaźniki niż Polska (odpowiednio 44% i 47%).
Najnowsza Aktualizacja Programu Konwergencji (APK) przedstawiona pod koniec kwietnia zakłada, że wskaźniki zadłużenia EDP będą nadal rosnąć. Według prognoz Ministerstwa Finansów, przewiduje się, że w 2023 roku zadłużenie EDP wyniesie 50,5% PKB, w 2024 roku wzrośnie do 52,4%, w 2025 roku do 53,6%, a w 2026 roku do 55,4%. Mimo wzrostu, wskaźniki te pozostają poniżej średniej w Unii Europejskiej, która wynosi 85%, oraz progu ostrożnościowego wynoszącego 60%.
Relacja Państwowego Długu Publicznego (PDP) do PKB na koniec I kwartału 2023 roku wyniosła 38%, co oznacza spadek o 1,3 punktu procentowego w porównaniu z końcem poprzedniego roku.
