Sąd Apelacyjny w Katowicach ogłosił, że głównym kryterium przy ocenie obowiązku ponoszenia kosztów sądowych przez przedsiębiorców jest osiągnięty przez nich przychód, a nie dochód. To wynika z wykładni przepisu art. 103 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144 ze zm.). Według tego przepisu, możliwość zwolnienia osoby prawnej od kosztów sądowych nie jest uzależniona od konkretnych wskaźników ekonomicznych, ale opiera się na braku dostatecznych środków na ich opłacenie.
Sąd wydał to oświadczenie w kontekście postępowania, w którym dwie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością były zaangażowane w spór dotyczący ważności pewnej czynności prawnej. Po stronie pozwanej, która była niezadowolona z werdyktu wydanego przez Sąd Okręgowy w Gliwicach, wniesiono apelację do Sądu Apelacyjnego w Katowicach. Wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 806 tysięcy złotych, co zaowocowało opłatą apelacyjną w wysokości 40 300 złotych.
Strona pozwana wpłaciła już 20 tysięcy złotych, a także 100 złotych związanych z wnioskiem o doręczenie odpisu wyroku sądu okręgowego. Do uregulowania pozostało jeszcze 20 200 złotych. Spółka, starając się uniknąć konieczności uregulowania tej kwoty, odwołała się do wspomnianego art. 103 u.k.s.c. oraz art. 101 ust. 1. u.k.s.c., który umożliwia częściowe zwolnienie od kosztów.
Zysk w dół, przychody w górę
Decyzja sądu odmawiająca zwolnienia została sprecyzowana w postanowieniu o odrzuceniu apelacji z powodu braku opłaty. W opisanej argumentacji, wyrażono, że w roku 2020 spółka wypracowała zysk wynoszący 312 tysięcy złotych, natomiast w następnym roku zysk ten spadł do 129 tysięcy złotych. Niemniej jednak, zdaniem sądu, bardziej znaczącym wskaźnikiem były przychody, które w analogicznym okresie wzrosły z 3,5 miliona złotych do 7 milionów złotych. Sąd podkreślił, że to przychody odzwierciedlają potencjalne finansowe zdolności przedsiębiorstwa oraz wyznaczają ramy wydatków, które może ono ponieść. W uzasadnieniu postanowienia czytamy: „Przychód stanowi miarę potencjalnych zdolności finansowych przedsiębiorcy i określa zakres wydatków, jakie może on ponieść. Wśród tych wydatków znajdują się koszty sądowe, które przedsiębiorca pokrywa ze swojego przychodu; stanowią one składnik kosztów generowania przychodów.” Stąd wynika, że zdolność do pokrycia opłat sądowych przez przedsiębiorców jest przede wszystkim związana z ich generowanymi przychodami, a nie wyłącznie z osiąganymi dochodami.
Decyzję o odrzuceniu wniosku o zwolnienie poparło także kilka innych argumentów: spółka miała znaczne aktywa na koncie bankowym (w wysokości 3,4 miliona złotych na grudzień 2021 roku) oraz nie udowodniła, że wspólnicy nie dysponują wystarczającymi środkami, aby zwiększyć jej kapitał lub udzielić pożyczki (co jest obligatoryjnym wymogiem z art. 103 ust. 2 u.k.s.c.).
Ta decyzja jest zgodna z dotychczasowym stanowiskiem sądów, które rzadko decydują się na zwolnienie stron z kosztów. Przykładowo, Sąd Najwyższy w postanowieniu z 23 stycznia 2019 roku (sygn. akt I CZ 1/19) stwierdził, że takie zwolnienia w przypadku osób fizycznych stanowią w istocie pomoc państwa, szczególnie dla osób „bezrobotnych, chorych, samotnych, bez stałego źródła dochodu i majątku”. Jeśli chodzi o osoby prawne, wynika to z postanowienia SN z 28 kwietnia 2022 roku (sygn. akt III CZ 121/22), które wskazuje, że uzasadnienie zwolnienia nie zależy automatycznie od prowadzenia działalności gospodarczej z dużymi stratami, szczególnie jeśli koszty przewyższają zyski przez wiele lat, a przedsiębiorca konsekwentnie utrzymuje działalność.
Wskazówka dla przedsiębiorców
Decyzja sądu odmawiająca zwolnienia została sprecyzowana w postanowieniu o odrzuceniu apelacji z powodu braku opłaty. W opisanej argumentacji, wyrażono, że w roku 2020 spółka wypracowała zysk wynoszący 312 tysięcy złotych, natomiast w następnym roku zysk ten spadł do 129 tysięcy złotych. Niemniej jednak, zdaniem sądu, bardziej znaczącym wskaźnikiem były przychody, które w analogicznym okresie wzrosły z 3,5 miliona złotych do 7 milionów złotych. Sąd podkreślił, że to przychody odzwierciedlają potencjalne finansowe zdolności przedsiębiorstwa oraz wyznaczają ramy wydatków, które może ono ponieść. W uzasadnieniu postanowienia czytamy: „Przychód stanowi miarę potencjalnych zdolności finansowych przedsiębiorcy i określa zakres wydatków, jakie może on ponieść. Wśród tych wydatków znajdują się koszty sądowe, które przedsiębiorca pokrywa ze swojego przychodu; stanowią one składnik kosztów generowania przychodów.” Stąd wynika, że zdolność do pokrycia opłat sądowych przez przedsiębiorców jest przede wszystkim związana z ich generowanymi przychodami, a nie wyłącznie z osiąganymi dochodami.
Decyzję o odrzuceniu wniosku o zwolnienie poparło także kilka innych argumentów: spółka miała znaczne aktywa na koncie bankowym (w wysokości 3,4 miliona złotych na grudzień 2021 roku) oraz nie udowodniła, że wspólnicy nie dysponują wystarczającymi środkami, aby zwiększyć jej kapitał lub udzielić pożyczki (co jest obligatoryjnym wymogiem z art. 103 ust. 2 u.k.s.c.).
Ta decyzja jest zgodna z dotychczasowym stanowiskiem sądów, które rzadko decydują się na zwolnienie stron z kosztów. Przykładowo, Sąd Najwyższy w postanowieniu z 23 stycznia 2019 roku (sygn. akt I CZ 1/19) stwierdził, że takie zwolnienia w przypadku osób fizycznych stanowią w istocie pomoc państwa, szczególnie dla osób „bezrobotnych, chorych, samotnych, bez stałego źródła dochodu i majątku”. Jeśli chodzi o osoby prawne, wynika to z postanowienia SN z 28 kwietnia 2022 roku (sygn. akt III CZ 121/22), które wskazuje, że uzasadnienie zwolnienia nie zależy automatycznie od prowadzenia działalności gospodarczej z dużymi stratami, szczególnie jeśli koszty przewyższają zyski przez wiele lat, a przedsiębiorca konsekwentnie utrzymuje działalność.
Co w tym zakresie mówią przepisy:
Art. 102. ustawy o kosztach sądowych
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
§ 1. Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
Art. 103. [Zwolnienie osób prawnych i tzw. ułomnych osób prawnych z ponoszenia kosztów sądowych]
1. Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.
2. Spółka handlowa powinna wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki.
3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do spółki handlowej, której jedynym wspólnikiem albo akcjonariuszem jest Skarb Państwa.
Drogi czytelniku przypominamy, że wszystkie sprawy prawne w tym sprawa, o jakiej piszemy, potrafią być zawiłe i często wymagają uzyskania pomocy prawnika. Warto przed podjęcie kraków prawnych zawsze omówić je z prawnikiem.
Skontaktuj się z nami już teraz. Przeanalizujemy Twoją sprawę i sprawdzimy dokładnie, co da się zrobić w Twojej sprawie. Nasi eksperci pomogli już niejednemu klientowi, który myślał, że jest już w sytuacji bez wyjścia.
Napisz do nas lub zadzwoń już teraz.
☎️ 579-636-527
