Przedawnienie stanowi instytucję prawa cywilnego, umożliwiającą odstąpienie od obowiązku zaspokojenia roszczenia. Z upływem określonego terminu, jak to przewiduje ustawa, możliwość dochodzenia roszczeń przed sądem ulega ograniczeniu.
Zgodnie z postanowieniami art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego, przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe o charakterze cywilnoprawnym. Z kolei nie podlegają przedawnieniu:
- roszczenia pozbawione charakteru cywilnoprawnego, takie jak roszczenia procesowe czy administracyjnoprawne,
- uprawnienia cywilnoprawne, obejmujące prawa podmiotowe bezwzględne (np. prawo własności) oraz uprawnienia kształtujące (np. uprawnienie do wypowiedzenia umowy),
- roszczenia niemajątkowe, np. te służące ochronie dóbr osobistych.
Dodatkowo, istnieją sytuacje wyjątkowe, gdzie roszczenia majątkowe nie ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 223 § 1 Kodeksu cywilnego, roszczenia windykacyjne dotyczące nieruchomości oraz roszczenia negatoryjne dotyczące nieruchomości nie ulegają przedawnieniu.
Jeśli chodzi o zarzut przedawnienia roszczenia, zgodnie z art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego, dłużnik może uchylić się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego terminu, informując wierzyciela o przedawnieniu roszczenia i odmowie spełnienia świadczenia. Zarzut ten może być podniesiony zarówno na etapie postępowania przedsądowego, jak i sądowego. Sąd nie może uwzględnić przedawnienia z urzędu, a podniesienie zarzutu może być uznane za niezgodne z prawem w przypadkach sprzecznych z zasadami współżycia społecznego.
Dłużnik ma także możliwość zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia roszczenia, ale ważne zrzeczenie się tego prawa może nastąpić dopiero po upływie terminu przedawnienia.
Skutkiem przedawnienia nie jest wygasanie roszczenia, lecz utrzymanie go w mocy. Niemniej jednak, po upływie terminu przedawnienia, roszczenie nie może być egzekwowane drogą przymusu państwowego. W przypadku skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia na etapie postępowania sądowego, powództwo powinno zostać oddalone.
W sytuacji dobrowolnego spełnienia przez dłużnika przedawnionego roszczenia, nie może on żądać zwrotu spełnionego świadczenia zgodnie z postanowieniem art. 411 pkt 3) Kodeksu cywilnego.
Dotycząc terminów przedawnienia roszczeń, wyróżnia się terminy ogólne i szczególne. Zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego:
- podstawowy termin przedawnienia wynosi 6 lat,
- dla roszczeń o świadczenia okresowe termin przedawnienia wynosi 3 lata,
- dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi 3 lata.
Terminy te mają zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy przepis szczególny nie określa innego terminu przedawnienia roszczenia. Przykładem takiego przepisu jest art. 677 Kodeksu cywilnego, który ustala roczny termin przedawnienia dla określonych roszczeń z umowy najmu.
Roszczenia o świadczenia okresowe to te, które dłużnik musi spełniać w określonych regularnych odstępach czasu, jak na przykład czynsz najmu, świadczenie rentowe czy odsetki.
Przypominamy, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
W przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, mają one przysługiwać podmiotowi profesjonalnie zajmującemu się działalnością gospodarczą, bez względu na stronę, przeciwko której kierowane są te roszczenia – mogą być skierowane zarówno przeciwko innej osobie prowadzącej działalność gospodarczą, jak i przeciwko konsumentowi.
Zgodnie z postanowieniami art. 119 Kodeksu cywilnego, terminy przedawnienia roszczeń nie mogą być skracane ani przedłużane przez żadne czynności prawne, takie jak umowa.
Rozpoczęcie biegu ogólnych terminów przedawnienia roszczeń ma miejsce z chwilą, w której roszczenie staje się wymagalne, czyli w momencie, gdy wierzyciel może skutecznie domagać się zaspokojenia roszczenia od dłużnika.
Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie został określony w umowie, powinien być ustanowiony niezwłocznie po wezwaniu do jego spełnienia, a jeżeli wynika to z innego zdarzenia prawnego, na przykład bezpodstawnego wzbogacenia.
Art. 120 Kodeksu cywilnego wprowadza także pewne modyfikacje tej zasady. Jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia konkretnej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął tę czynność w najwcześniejszym możliwym terminie. To może mieć miejsce, na przykład, gdy dłużnik zostaje wezwany do wykonania świadczenia. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym dłużnik nie zastosował się do treści zobowiązania.
W trakcie biegu terminów przedawnienia mogą wystąpić okoliczności utrudniające dochodzenie roszczeń. W tym celu Kodeks cywilny wprowadza instytucję zawieszenia biegu terminu przedawnienia, co oznacza, że pewne okresy, w których występują te szczególne okoliczności, nie są brane pod uwagę przy ustalaniu biegu terminów przedawnienia.
Art. 121 Kodeksu cywilnego określa, że zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń powodują 4 typy zdarzeń:
- czas trwania władzy rodzicielskiej – co do roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom
- czas sprawowania opieki lub kurateli – co do roszczeń przysługującym osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę
- czas trwania małżeństwa – co do roszczeń przysługujących jednemu małżonkowi wobec drugiego małżonka
- czas trwania siły wyższej – co do wszystkich roszczeń jeżeli brak możliwości ich dochodzenia jest spowodowany siłą wyższą
W przypadku osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych obowiązują jeszcze zasady uzupełniające. Przedawnienie roszczenia przysługującego osobie niemającej pełnych zdolności do czynności prawnych nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. Jeżeli termin przedawnienia roszczenia przysługującego osobie niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych jest krótszy niż 2 lata jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia Zasady dotyczące osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przysługującego osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.
Zdarzenia powodujące przerwanie biegu przedawnienia, takie jak wszczęcie postępowania przed sądem, uznanie roszczenia przez dłużnika lub wszczęcie mediacji, powodują, że okres przedawnienia zaczyna biec od nowa. Art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ugodą przed sądem przedawnia się po upływie 6 lat, chociaż termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju może być krótszy, z wyjątkiem roszczeń okresowych, które przedawniają się po 3 latach.
Przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń powoduje ponowne rozpoczęcie jego trwania po wystąpieniu zdarzenia, które to przerwanie spowodowało. Istnieją trzy rodzaje zdarzeń, które mogą przerwać bieg terminu przedawnienia:
- Każda czynność przed sądem lub innym organem rozpoznającym sprawy lub egzekwującym roszczenia danego rodzaju, albo przed sądem polubownym, podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.
- Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.
- Wszczęcie mediacji.
Dochodzenie roszczenia przed sądem, czyli każda czynność podmiotu uprawnionego podjęta przed sądem lub organem uprawnionym do rozpatrywania sporów lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, która jest bezpośrednio skierowana na dochodzenie, ustalenie, zaspokojenie lub zabezpieczenie roszczenia, również skutkuje przerwaniem biegu terminu przedawnienia roszczenia.
Czynności te obejmują między innymi wniesienie pozwu, zgłoszenie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego wierzyciela, złożenie wniosku o wezwanie do próby ugodowego załatwienia sprawy przed sądem, złożenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia i wniesienia pozwu, złożenie wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, oraz zgłoszenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji.
Zgodnie z postanowieniami art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego, roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ugodą zawartą przed sądem przedawnia się po upływie 6 lat, nawet jeśli termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju jest krótszy. Jednak nie dotyczy to roszczeń okresowych, które przedawniają się po 3 latach.
Uznanie roszczenia przez dłużnika, czyli wyrażenie zgody na istnienie roszczenia, także przerywa bieg terminu przedawnienia. Dłużnik musi poinformować wierzyciela o swoim uznaniu roszczenia, a oświadczenie to może być wyrażone w dowolnej formie, chociaż zaleca się, ze względów dowodowych, uzyskanie uznania roszczenia w formie pisemnej. Uznanie roszczenia może także wyniknąć z umowy zawartej między dłużnikiem a wierzycielem.
Przerywanie biegu przedawnienia może również nastąpić poprzez wszczęcie mediacji, czyli instytucji wprowadzonej do Kodeksu postępowania cywilnego w 2005 roku. Mediacja pozwala na rozstrzygnięcie sporu przez zawarcie ugody przed mediatorem, co przerywa bieg terminu przedawnienia. Po zakończeniu mediacji, bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo.
Podsumowując, przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń może mieć miejsce poprzez konkretne czynności przed sądem, uznanie roszczenia przez dłużnika lub wszczęcie mediacji. Uznanie roszczenia, w tym również w formie umowy, oraz wszczęcie mediacji mają jednak jedynie skutek przerwania biegu terminu przedawnienia, nie wpływając na inne prawa dłużnika wobec wierzyciela.
Drogi czytelniku przypominamy, że wszystkie sprawy prawne w tym sprawa, o jakiej piszemy, potrafią być zawiłe i często wymagają uzyskania pomocy prawnika. Warto przed podjęcie kraków prawnych zawsze omówić je z prawnikiem.
Skontaktuj się z nami już teraz. Przeanalizujemy Twoją sprawę i sprawdzimy dokładnie, co da się zrobić w Twojej sprawie. Nasi eksperci pomogli już niejednemu klientowi, który myślał, że jest już w sytuacji bez wyjścia.
Napisz do nas lub zadzwoń już teraz.
☎️ 579-636-527
