Wdrożenie dyrektywy dotyczącej powództw przedstawicielskich ma na celu wyeliminowanie z procesu podmiotów, które jedynie udają, że bronią interesów konsumentów. Rząd planuje przyjęcie projektu ustawy w marcu, mającego usprawnić proces dochodzenia roszczeń przez konsumentów i eliminować patologie w takich postępowaniach.
Nowe przepisy mają na celu implementację europejskiej dyrektywy 2020/1828 z 25 listopada 2020 r. dotyczącej powództw przedstawicielskich mających na celu ochronę zbiorowych interesów konsumentów. Polska opóźnia jej wdrożenie o ponad rok, gdyż termin implementacji upłynął 25 grudnia 2022 r.
Dyrektywa zakłada, że powództwa przedstawicielskie będą mogły być składane tylko przez organizacje uznane za wiarygodne przez władze państwowe, konkretnie przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Te organizacje, w drodze zbiorowego dochodzenia roszczeń, będą mogły ubiegać się o rekompensatę, np. należne odszkodowanie, w imieniu wszystkich konsumentów objętych daną sprawą.
Obecny rząd nie opublikował jeszcze projektu ustawy implementującej dyrektywę, lecz istnieje możliwość, że wróci do projektu z grudnia 2022 r., który został przygotowany przez UOKiK, ale nie został uchwalony.
Aby zagwarantować, że organizacje uprawnione do reprezentowania konsumentów rzeczywiście spełniają to zadanie, konieczne będzie rozsądne weryfikowanie ich kryteriów. Prawnicy z naszej kancelarii, zauważają, że wcześniejsze kryteria były dość ogólne, i zaleca unikanie ryzyka zakładania organizacji, które mogą okazać się pseudokonsumenckie i efemeryczne.
W projekcie z 2022 r. przewidziano kryteria, takie jak przedstawienie standardów należytego reprezentowania konsumentów w grupowym postępowaniu krajowym i transgranicznym, oraz wewnętrzny system kontroli ich przestrzegania. Jednak sądy konsumenckie miały możliwość weryfikacji, czy schemat finansowania takiego podmiotu nie szkodzi ochronie interesów konsumentów.
Rozwiązanie to zostało pozytywnie ocenione przez Konfederację Lewiatan, która podczas konsultacji zauważyła, że pomoże ono zapewnić transparentność postępowania i przeciwdziałać konfliktom interesów, co ostatecznie chroni interesy konsumentów.
Ten problem został także zauważony przez Polską Organizację Handlu i Dystrybucji. W opinii ze stycznia 2023 r. POHiD podkreśla, że „podmioty upoważnione powinny ujawniać (…) swoje źródła finansowania, tj. wskazanie wszystkich podmiotów finansujących ich działalność statutową, na każdym etapie jej działalności”.
Jednak w ustawie istotne jest wprowadzenie praktycznych rozwiązań, które zagwarantują, że konsument nie zostanie nagle pozbawiony reprezentacji, na przykład w sytuacji, gdy podmiot upoważniony zostanie wykreślony z rejestru w trakcie postępowania. Istnieje wiele przyczyn takiego zdarzenia, w tym niedopełnienie obowiązków sprawozdawczych.
Ekspert prawa cywilnego z naszej kancelarii zwraca uwagę na konieczność uregulowania w ustawie kwestii następstwa procesowego w przypadkach podobnych do opisanego powyżej. Ekspert wskazuje, że praktyka wykazuje, iż grupowe postępowania konsumenckie mogą trwać nawet dziesięć lat w pierwszej instancji. Z tego powodu w interesie konsumenta leży zapewnienie, aby jego sprawy były kontynuowane i nie były umarzane z powodu zniknięcia podmiotu reprezentującego jego interesy.
