Zabezpieczenie roszczenia polega na zajęciu części majątku dłużnika równowartości kwoty, którą ten jest winien wierzycielowi. Dzięki temu wierzyciel zabezpiecza sobie środki na spłatę długu, niezależnie od ewentualnego pogorszenia się sytuacji finansowej dłużnika.
POLECAMY: Powództwo przeciwegzekucyjne w postępowaniu cywilnym
Aby skutecznie zabezpieczyć roszczenie, wierzyciel może złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Opłata sądowa za taki wniosek wynosi jedynie 100 zł, a dodatkowo nie jest wymagane jej wniesienie, jeśli wniosek został zawarty w pozwie lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego. W trakcie postępowania można również złożyć wniosek o zasądzenie od dłużnika kosztów postępowania zabezpieczającego.
Sam proces zabezpieczenia roszczenia nie jest automatycznie egzekwowany po wydaniu orzeczenia sądowego. Dłużnik ma wówczas 14 dni na złożenie sprzeciwu, apelacji lub spłatę należności. Po uprawomocnieniu się orzeczenia, sprawa trafia do komornika. Dzięki zabezpieczeniu roszczenia egzekucja jest nie tylko skuteczna, ale również szybsza niż w standardowym postępowaniu.
Zabezpieczeniu podlegają roszczenia pieniężne oraz niepieniężne, w zależności od przedmiotu sporu. Sąd może zabezpieczyć oba typy roszczeń w sposób odpowiedni do ich charakteru.
Czym jest zabezpieczenie roszczeń pieniężnych?
Najbardziej oczywistym sposobem zabezpieczenia roszczeń pieniężnych jest zajęcie majątku dłużnika z jego kont bankowych. Artykuł 747 Kodeksu postępowania cywilnego przewiduje jednak jeszcze kilka innych sposobów zabezpieczenia tego typu roszczeń.
Są wśród nich zajęcie ruchomości, obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową, ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego czy nawet obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską. W tym ostatnim przypadku warto wiedzieć, że statki morskie to formalnie majątek ruchomy, ale w zakresie zabezpieczenia oraz egzekucji stosuje się do nich przepisy o nieruchomościach.
W przypadku, gdy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym, sąd może ustanowić także zarząd przymusowy nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego dłużnika – z wyłączeniem możliwości podejmowania jakichkolwiek czynności przez dłużnika.
Z kolei w przypadku zajęcia wynagrodzenia za pracę, po zawiadomieniu dłużnika o zakazie pobierania określonej części płacy, jego pracodawca zostaje wezwany do niewypłacania dłużnikowi zajętej części wynagrodzenia za pracę.
Czy cały majątek dłużnika może podlegać zabezpieczeniu?
Art. 829. Kodeksu postępowania cywilnego mówi o ograniczeniach dotyczących przedmiotów, które nie mogą zostać poddane egzekucji w przypadku dłużnika. Ma to na celu zapewnienie mu podstawowych potrzeb i funkcjonowania w życiu codziennym.
Dlatego dłużnik ma prawo zachować podstawowe urządzenia domowe – lodówkę, pralkę, odkurzacz, piekarnik, kuchenkę mikrofalową lub płytę grzewczą – a także łóżka, stół i krzesła, które są niezbędne dla niego i jego domowników. Jeśli wartość tych przedmiotów jest znacznie wyższa niż średnia wartość nowych przedmiotów tego rodzaju, mogą być one poddane egzekucji.
Dotyczy to także niezbędnej ilości pościeli, bielizny i ubrań dla siebie i domowników, a także odzieży potrzebnej do pracy lub wykonywania zawodu. Dłużnik może również posiadać zapasy żywności i opału na okres jednego miesiąca, zwierzęta hodowlane potrzebne dla wyżywienia niego i członków jego rodziny do najbliższych zbiorów oraz narzędzia i surowce do pracy zarobkowej na okres jednego tygodnia, z wyjątkiem pojazdów mechanicznych.
Jeżeli otrzymuje regularne wynagrodzenie, ma prawo zachować pewną część swojej płacy, która nie podlega egzekucji do najbliższej daty wypłaty. W przypadku braku regularnego wynagrodzenia, dłużnik może posiadać pieniądze potrzebne na utrzymanie siebie i swojej rodziny przez dwa tygodnie.
Art. 829. Kodeksu postępowania cywilnego zawiera również zapisy o możliwości posiadania przedmiotów niezbędnych do nauki, papierów osobistych, przedmiotów religijnych czy codziennego użytku, które mogą być sprzedane po niższej cenie, ale mają duże znaczenie dla dłużnika. Dotyczy to także produktów leczniczych i wyrobów medycznych, a także przedmiotów niezbędnych z powodu niepełnosprawności.
W myśl art. 749 Kodeksu postępowania cywilnego, nie można również dokonać zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, jeżeli stroną sporu jest Skarb Państwa.
Czym jest zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych?
Jeżeli nasze roszczenie nie dotyczy należności pieniężnych, ale na przykład nieruchomości, środków transportu, zaniechania działania lub wykonania jakichś czynności, sąd ma do dyspozycji kilka przykładowych sposobów zabezpieczeń.
Może przykładowo ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem, uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem, nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze, unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania, a także zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia.
Są to jedynie przykłady sposobów, w jaki może zostać zabezpieczone roszczenie niepieniężne – i nie wykluczają one przedstawionych powyżej sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Stąd wybrany przez nas sposób zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego dobrze jest określić już w samym wniosku o dokonanie zabezpieczenia.
Jak złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia?
Warto pamiętać, że każda ze stron ma możliwość złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Strona składająca taki wniosek musi dostarczyć dowody, które uprawdopodobnią roszczenie – może to być faktura VAT, umowa lub ugoda – oraz wskazać, dlaczego jest zainteresowana otrzymaniem takiego zabezpieczenia. Można wskazać tu okoliczności potwierdzające próbę zmniejszenia przez dłużnika jego majątkowych zobowiązań. Jest to niezbędne do uprawdopodobnienia, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie przyszłego orzeczenia w sprawie.
Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest osoba dochodząca należności z tytułu transakcji handlowej pomiędzy przedsiębiorcami gdy wartość tej transakcji nie przekracza 75 000 złotych, nie została ona uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące. Jest to ułatwienie, które niejednokrotnie pozwoli na łatwiejsze uzyskanie zabezpieczenia na należności wynikające na przykład z nieuregulowanych faktur VAT.
Aby złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia, konieczne jest spełnienie wymagań dotyczących formy pisma procesowego. Taki dokument powinien wskazywać sąd, do którego wniosek jest kierowany oraz imiona i nazwiska lub nazwy stron, a także wskazywać informacje dotyczące ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników i określenie rodzaju wniosku. W piśmie powinna znaleźć się także osnowa opisująca przedmiot wniosku lub oświadczenia oraz – jeżeli jest to konieczne – fakty, na których strona opiera swoje żądanie, a także potwierdzające to dowody. Wniosek musi być także uzupełniony o podpis osób lub stron oraz ich przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, jak również posiadać wykaz załączników.
Pamiętajmy, że we wniosku należy uwzględnić sposób zabezpieczenia. Jeżeli dana sprawa dotyczy należności finansowych, musi być również podana wysokość kwoty zabezpieczenia. Istotne jest także uwzględnienie uzasadnienia wniosku, czyli określenie okoliczności powstania należności.
Po postanowieniu sądu o udzieleniu zabezpieczenia, składamy je wraz z wnioskiem i opłatą wynoszącą 300 zł do komornika sądowego. Następnie komornik wykonuje zabezpieczenie na rachunku bankowym dłużnika. Jeśli środki zostaną skutecznie zajęte, opłata wynosi 10% wartości mienia objętego zabezpieczeniem i jest ona pomniejszona o wniesione już 300 zł.
