Polska stoi przed ogromnym wyzwaniem finansowym, a eksperci i politycy coraz poważniej rozważają wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP). To innowacyjne rozwiązanie mogłoby zastąpić wiele istniejących programów, w tym popularny program 800+, i zapewnić każdemu obywatelowi stały miesięczny zasiłek w wysokości nawet 1700 zł.
Redukcja Deficytu Budżetowego
Unia Europejska nałożyła na Polskę procedurę nadmiernego deficytu, co wymusza drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych. Deficyt budżetowy na 2024 rok oszacowano na poziomie 184 mld zł, co stanowi 4,5% PKB według metodologii UE. Aby spełnić unijne wymogi i obniżyć ten wskaźnik do 3%, Polska musiałaby zredukować wydatki o co najmniej 65-70 mld zł rocznie.
To ogromne wyzwanie, biorąc pod uwagę, że sam program Rodzina 800+ kosztuje budżet państwa 70 mld zł rocznie, a dodatkowe świadczenia emerytalne (trzynasta i czternasta emerytura) to kolejne 45 mld zł. Zamiast po prostu ciąć istniejące świadczenia, rządzący rozważają całkowitą przebudowę systemu socjalnego.
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy – Rewolucyjna Koncepcja
Koncepcja Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego została przetestowana już w wielu krajach. Specjaliści podkreślają, że pomimo większych wydatków, świadczenie zwraca się z wpływów do budżetu. Dr Maciej Szlinder, prezes Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego, definiuje BDP jako świadczenie charakteryzujące się siedmioma kluczowymi ce i:
- Bezwarunkowość – przysługuje bez względu na składki czy podejmowaną pracę.
- Powszechność – dla wszystkich obywateli lub mieszkańców danego terytorium.
- Indywidualność – skierowane do jednostek, nie do rodzin czy gospodarstw domowych.
- Forma pieniężna – nie w postaci dóbr, usług czy ograniczonych bonów.
- Regularność – najczęściej wypłacane co miesiąc.
- Wypłacane przez instytucję państwową lub ponadnarodową.
- Wysokość zapewniająca realizację podstawowych potrzeb.
Korzyści z Wprowadzenia BDP
Zwolennicy BDP argumentują, że jego wprowadzenie mogłoby przynieść szereg korzyści:
- Uproszczenie systemu świadczeń socjalnych i redukcja biurokracji,
- Zmniejszenie nierówności społecznych i ubóstwa,
- Zwiększenie bezpieczeństwa finansowego obywateli,
- Stymulacja gospodarki poprzez zwiększenie konsumpcji,
- Wsparcie dla osób pracujących w niepełnym wymiarze godzin lub na umowach śmieciowych.
Potencjalne Problemy
Jednak krytycy wskazują na potencjalne problemy:
- Wysokie koszty dla budżetu państwa,
- Ryzyko demotywacji do pracy,
- Możliwy wzrost inflacji,
- Trudności w określeniu odpowiedniej wysokości świadczenia.
Pilotażowe Programy na Świecie
Idea bezwarunkowego dochodu podstawowego nie jest nowa. Eksperymenty z tą koncepcją przeprowadzono już w wielu krajach, m.in. w Finlandii, Kanadzie i Holandii. Wyniki tych programów są mieszane, ale generalnie wskazują na pozytywny wpływ BDP na dobrostan psychiczny beneficjentów i brak znaczącego negatywnego wpływu na rynek pracy. W Stanach Zjednoczonych stwierdzono nawet wzrost zatrudnienia.
Przyszłość BDP w Polsce
W Polsce najbardziej zaawansowane prace nad BDP prowadzone są w województwie warmińsko-mazurskim. Uzyskano zgodę marszałka i przygotowano plany. Testy miały ruszyć już w marcu 2023 roku, ale z powodu szeregu przeciwności zostały odłożone. Badacze pokładają nadzieję w Krajowym Planie Odbudowy, z którego środki mają niedługo spłynąć do Polski.
Finansowanie i Implementacja
Kluczowym pytaniem pozostaje, skąd wziąć pieniądze na sfinansowanie BDP. Eksperci sugerują, że środki mogłyby pochodzić z:
- Likwidacji istniejących programów socjalnych (np. 800+, 300+),
- Oszczędności w administracji dzięki uproszczeniu systemu świadczeń,
- Zwiększenia wpływów podatkowych dzięki uszczelnieniu systemu,
- Ewentualnego podniesienia niektórych podatków.
Wyliczenia wskazują, że w warunkach polskich BDP mógłby wynosić od 1300 do 1700 zł miesięcznie na osobę. Taka kwota pozwoliłaby na zwiększenie poziomu życia, ale jednocześnie nie wpłynęła negatywnie na chęć do pracy.
Choć wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego w Polsce to wciąż melodia przyszłości, debata na ten temat nabiera tempa. Rosnące wyzwania ekonomiczne i społeczne, w tym automatyzacja pracy i zwiększające się nierówności, mogą sprawić, że BDP stanie się realną opcją polityczną w najbliższych latach.
