Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej (UIPN) postanowił uczcić rocznicę urodzin Stepana Łenkawskiego, współzałożyciela Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) oraz autora tzw. dekalogu ukraińskiego nacjonalisty. W piątek, 5 lipca br., organizacja ta zorganizuje wykład poświęcony jego osobie, mający na celu upamiętnienie 120. rocznicy jego urodzin.
Rola Stepana Łenkawskiego w historii
Stepan Łenkawski, jeden z głównych ideologów OUN, objął przywództwo po zamordowaniu Stepana Bandery. Jego postać jest mniej znana, jednak jego wkład w ideologię ukraińskiego nacjonalizmu jest nieoceniony. UIPN w swoim komunikacie zaznacza:
„Postać Stepana Łenkawskiego, jednego ze współzałożycieli Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, który stanął na jej czele po zamordowaniu Stepana Bandery, jest słabo zbadana. Bardziej znane, a w czasie wojny motywujące są jego wytyczne ideologiczne – Dekalog ukraińskiego nacjonalisty, kodeks moralny i etyczny dla setek tysięcy uczestników walki narodowo-wyzwoleńczej XX wieku” – oświadcza UIPN.
Dekalog ukraińskiego nacjonalisty
Łenkawski jest autorem tzw. dekalogu ukraińskiego nacjonalisty, który stanowił kodeks moralny i etyczny dla uczestników walk narodowo-wyzwoleńczych. Jego treść przedstawia się następująco:
- Zdobędziesz państwo ukraińskie albo zginiesz walcząc o nie.
- Nie pozwolisz nikomu plamić sławy ani czci Twego Narodu.
- Pamiętaj o wielkich dniach naszej walki wyzwoleńczej.
- Bądź dumny z tego, że jesteś spadkobiercą walki o chwałę Trójzęba Włodzimierzowego.
- Pomścij śmierć Wielkich Rycerzy.
- O sprawie nie rozmawiaj z kim można, ale z tym, kim trzeba.
- Nie zawahasz się spełnić największej zbrodni, kiedy tego wymaga dobro sprawy.
- Nienawiścią oraz podstępem będziesz przyjmował wrogów Twego Narodu.
- Ani prośby, ani groźby, tortury, ani śmierć nie zmuszą Cię do wyjawnienia tajemnic.
- Będziesz dążył do rozszerzenia siły, sławy, bogactwa i obszaru państwa ukraińskiego nawet drogą ujarzmienia cudzoziemców.
Założenia te były zgodne z ideologią Dmytro Doncowa, głównego ideologa OUN, który sankcjonował przemoc wobec „innych” i amoralność w dążeniu do ustanowienia „państwa ukraińskiego”.
Wykład Ołeksandra Sycza
Wykład na temat Łenkawskiego wygłosi dr politologii Ołeksandr Sycz, przewodniczący rady obwodu iwano-frankiwskiego, który naukowo zajmuje się życiem ideologa OUN. Jest on także autorem jego biografii. Wydarzenie będzie transmitowane online, co umożliwi szerokiemu gronu odbiorców udział w tym historycznym wydarzeniu.
Działalność Łenkawskiego w OUN
Ukraiński IPN przypomina, że Stepan Łenkawski dołączył do ukraińskiego ruchu narodowego w latach 20. XX wieku, działając w organizacjach studenckich podczas studiów we Lwowie. W 1929 roku został członkiem Prowodu (Kierownictwa) OUN na ziemiach zachodnioukraińskich, mając pod swoim nadzorem kwestie ideologiczne. To właśnie wówczas sformułował tzw. Dekalog OUN.
UIPN podkreśla, że Łenkawski był jednym z inicjatorów i współautorów tekstu Aktu 30 czerwca 1941 roku, proklamującego odnowę państwa ukraińskiego. Ukraińscy nacjonaliści, głównie z OUN-Bandery, chcieli utworzyć państwo na ziemiach południowo-wschodniej II RP pod egidą III Rzeszy i w sojuszu z Hitlerem. W dokumencie napisano m.in.:
„Powstające znów Państwo Ukraińskie będzie ściśle współpracować z Narodowo-Socjalistycznymi Wielkimi Niemcami, które pod kierownictwem swojego wodza Adolfa Hitlera stworzyły nowy ład w Europie i na świecie”.
Niemcy jednak aresztowali członków tzw. rządu Stećki i uwięzili czołowych działaczy OUN, w tym Banderę i Łenkawskiego.
Łenkawski w obozie koncentracyjnym i po wojnie
Pod koniec lipca 1941 r. Łenkawski został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Zwolniony z obozu pod koniec 1944 roku, osiadł w Niemczech, gdzie stanął na czele Referatu Spraw Podsowieckich – organu analitycznego OUN. Po zamordowaniu Stepana Bandery przez sowietów objął przywództwo nad OUN. Zmarł w Monachium w 1977 roku.
Kontrowersje wokół działalności Łenkawskiego
W nocie UIPN nie podano informacji, iż w okresie międzywojennym Łenkawski jako działacz OUN działał w jawnie antypolskiej organizacji na szkodę państwa polskiego. W 1931 roku został aresztowany, a w 1932 roku skazany na więzienie w tzw. procesie „Kongresowców”. We wrześniu 1939 roku odzyskał wolność. W czasie II wojny światowej aktywnie działał w OUN-B (Bandery), zajmując się propagandą.
Ks. prof. dr hab. Józef Marecki wskazuje, że geneza ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich wynikała z integralnego nacjonalizmu, ukształtowanego m.in. przez Dmytra Doncowa i Stepana Łenkawskiego.
Podsumowanie
Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej ponownie znieważył naród Polski poprzez uczczenie rocznicy urodzin Stepana Łenkawskiego, jednego z kluczowych ideologów i współzałożycieli OUN. Jego postać, choć mniej znana, miała ogromny wpływ na ideologię ukraińskiego nacjonalizmu oraz ukraińskie ludobójstwo dokonane w latach 1943–1947 na Wołyniu.
