Od lipca 2023 r. obowiązują nowe przepisy procedury cywilnej, które wprowadzają możliwość przeprowadzania zdalnych posiedzeń sądowych oraz wprowadzają obowiązkowe konta dla adwokatów i radców prawnych w portalu informacyjnym sądów. Jednym z najbardziej dyskutowanych elementów nowelizacji jest możliwość sprzeciwu strony przeciwko zdalnemu przesłuchaniu świadka, nawet jeśli sam świadek tego wnioskuje. Ta regulacja wzbudza wiele kontrowersji i obaw, zarówno wśród sędziów, jak i prawników, którzy widzą w niej potencjalne narzędzie do obstrukcji procesowej.
Zasady przeprowadzania dowodu na odległość
Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) wprowadza możliwość przeprowadzenia dowodu na odległość, jeśli charakter dowodu nie sprzeciwia się temu. Przepisy art. 235 par. 2 k.p.c. stanowią, że sąd musi wydać stosowne postanowienie, aby dowód mógł być przeprowadzony zdalnie. Strona może również już na etapie wniosku dowodowego domagać się przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego (art. 235 [1] k.p.c.).
POLECAMY: Rozprawy zdalne po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego
Obstrukcja Procesowa
Sędziowie od początku wyrażali obawy, że możliwość sprzeciwu wobec zdalnego przesłuchania może stać się narzędziem do opóźniania postępowań. Sędzia Olimpia Barańska-Małuszek z Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim wskazuje, że takie narzędzie może być wykorzystywane do torpedowania przesłuchań świadków, co prowadziłoby do opóźnień w postępowaniu. Jej zdaniem, to świadek powinien mieć prawo wyboru formy przesłuchania, zwłaszcza w sytuacjach, gdy pracuje za granicą, jest chory lub niepełnosprawny.
Wady przepisu
Dr hab. Andrzej Olaś z Zakładu Postępowania Cywilnego UJ uważa, że możliwość sprzeciwu wobec zdalnego przesłuchania jest wadliwym rozwiązaniem i rażąco niespójnym z przepisem art. 271[1] k.p.c., który reguluje dowód z pisemnych zeznań świadków. Przepis ten nie przewiduje prawa strony do sprzeciwienia się formie pisemnej, co zdaniem dr. Olasia, daje mniejsze możliwości oceny wiarygodności świadka niż przesłuchanie zdalne.
Propozycje zmian
W opinii ekspertów, przepisy powinny być skonstruowane w taki sposób, aby sąd miał możliwość uznania sprzeciwu za bezskuteczny, jeśli uzna, że został złożony w warunkach nadużycia prawa procesowego. Sąd powinien mieć możliwość przeprowadzenia dowodu z udziałem świadka przebywającego poza budynkiem sądu, jeżeli przeprowadzenie tego dowodu na odległość zapobiegnie przedłużeniu postępowania oraz istotnym niedogodnościom dla jego podmiotów.
Wnioski
Nowelizacja procedury cywilnej z lipca 2023 r. wprowadza istotne zmiany, które mają na celu zwiększenie efektywności postępowań sądowych. Jednakże możliwość sprzeciwu wobec zdalnego przesłuchania świadka budzi wiele kontrowersji i obaw o jej potencjalne wykorzystanie do obstrukcji procesowej. W obliczu tych wyzwań, konieczne może być wprowadzenie dalszych zmian legislacyjnych, które zapewnią odpowiednią równowagę między efektywnością postępowania a ochroną praw procesowych stron i świadków.
