Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), Marcin Wiącek, skierował do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara propozycję wprowadzenia możliwości przedłużenia terminu na wniesienie apelacji w zawiłych sprawach karnych. Propozycja ta ma na celu ochronę prawa do obrony w przypadkach, gdy uzasadnienia wyroków są wyjątkowo obszerne i skomplikowane.
Tło sprawy
W 2015 roku grupa senatorów zwróciła uwagę na problem naruszenia prawa do obrony w sprawach, w których uzasadnienia wyroków liczą nawet 1200 stron, a czas na sporządzenie apelacji to jedynie 14 dni. Z inicjatywy senatorów powstał projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego, przewidujący możliwość wydłużenia tego terminu w zawiłych sprawach. Projekt został wniesiony do Sejmu w 2022 roku, ale prace legislacyjne nie zostały zakończone z powodu negatywnego stanowiska rządu.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich krytykuje dotychczasowe stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości, które uznaje, że najważniejsze gwarancje procesowe są zapewnione przez możliwość wyjątkowego przedłużenia terminu na sporządzenie uzasadnienia wyroku. RPO argumentuje, że jeśli zawiłość sprawy jest podstawą do wydłużenia czasu na sporządzenie uzasadnienia, to tym bardziej powinno się umożliwić przedłużenie terminu na sporządzenie apelacji.
Argumenty Rzecznika
W swoim piśmie RPO zauważa, że Ministerstwo nie dostrzega istotnych okoliczności takich jak:
- Na jaki czas przedłużono termin do przygotowania uzasadnienia.
- Jaką objętość przybrało uzasadnienie.
- Czy strony są reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników.
- Na jakim etapie postępowania pełnomocnicy zostali umocowani do reprezentacji.
- Czy strony miały realny dostęp do akt postępowania.
Wszystkie te czynniki mają istotny wpływ na zdolność do skutecznego przygotowania skargi apelacyjnej.
Propozycja zmiany w Kodeksie postępowania karnego
RPO proponuje dodanie do art. 445 k.p.k. nowego przepisu – par. 1a, który stanowiłby, że przedłużenie terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku skutkowałoby automatycznym wydłużeniem czasu na sporządzenie apelacji do 30 dni. Rzecznik uzasadnia, że taki okres jest już stosowany w procedurze karnej jako termin do wniesienia kasacji (art. 524 k.p.k.), odpowiada on również terminom na wniesienie środka zaskarżenia w procedurze administracyjnej i rozwiązaniom stosowanym w innych krajach, takich jak Niemcy.
Podsumowanie
Propozycja Rzecznika Praw Obywatelskich jest istotnym krokiem w kierunku zapewnienia pełnej ochrony prawa do obrony w zawiłych sprawach karnych. Wprowadzenie możliwości przedłużenia terminu na wniesienie apelacji odpowiada rzeczywistym potrzebom stron procesowych i jest zgodne z praktykami stosowanymi w innych krajach. Zmiana ta może znacząco poprawić jakość i skuteczność obrony w polskim systemie prawnym.
